Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
arróz
artalde
artaldia
© Jaione Isazelaia
artalde, artaldía. (c). izena. Rebaño de ovejas. Errebaiñu aundixa joiak ortxe. Da ola ikusten bok, joño, artaldia jabik an. Don. Errebañu gehiago entzuten da artalde baino. Sin. ardi-errebáiñu. Ik. errebáiñu.
ártale, ártalia. (b). izena. Grano de maíz. Oilluak gustora jaten dabe artalia.
artálora, artáloria. (b). izena. Flor del maíz. Batuizu sendor bat artalora ganauendako. Abere-janaritzat moztu ohi da berdetan. Bi ostrokin batzen da artaloria, da gero gelditzen da andik eta burura bittartian beste bi ostro ero iru, da ari esate jako artagaiña. Don. Ik. artápunta.
artamalúta. 1. artamaluta, artamalutía. (c). izena. Artaburuaren estalkia.   Envoltorio de la mazorca. Artamalutak koltxoiak eitteko erabiltze zien. Sin. maluta. 2. artamaluta, artamalutía. (c). izena. Artobero, mokolo. (Ez du hain esanahi minbera).   Bobo, lelo. I aiz artamalutia, i.
artámarko, artámarkua. (c). izena. Artoa eta abar sartu aurretik soroan markak egiteko balio duen zurezko tresna.   Instrumento de labranza que sirve para marcar la tierra antes de sembrar. Illarak zuzen eitteko biar biarrezkua da artamarkua. Sin. márko.
artámatxar, artamatxarra. (c). izena. Artaburu kaxkar eta ale gutxikoa.   Mazorca pequeña y defectuosa. Artamatxarrak banastatxora bota, gero ganauei emoteko. Sin. artákaskar, matxar.
artamendi, artaméndixa. (d). izena. "Monte encinar. Artaméndixa orraztu eben ziero ikazgintzarako.
artanpero, artanperua. adjektiboa. (Antzuola) "Ardura barik bizi den pertsona lasaia. Ori da gizona artanperua, egunik geixena jarritta pasatzen dau.
artantzu, artantzua. adjektiboa. (Oñati) Ganorabakoa, ezertarako balio ez duena.
artápunta, artápuntia. (c). izena. Artoari, ganajatekotarako, lehenengo artalorea kendu ohi zaio, eta gero denboralditxo batera artapunta (burutik gora geratzen den kirtena).   Trozo de tallo que va desde la mazorca hasta la flor (ya quitada). Gustora jaten dau artapuntia gure bei beltzak./ Erremolatx jorran erak bezelaxe eitten nun, artapunta batzen-da. JJp. Sin. artágaiñ.
artáputz, artapútza. (c). izena. . Ustilago zeae unger. Tizón de maíz. Artaburuari inoiz hazten zaion perretxikotxoa, heltzen denean hauts beltz eta usain txarreko bihurtzen dena.
artara. 1. artara. (b). adberbioa. Horrela, hala.   De esa manera, así. Bera etorri deilla, ta artara danok konforme. 2. artara. (c). adberbioa. A ello, a eso. Egunero ardau-botillia eraten dau; artara jarritta dao bai, tta alperra da ezer esatia.