Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
aprobétxau. (a). da-du aditza. APRÓTXAU. Aprovechar(se). Nerekin majo aprobetxau zien taillerrian./ Gaztiak zaten bittartian aprobetxau.
aprópos. 1. aprópos, apropósa. (b). adjektiboa. Egokia, aukerakoa.   Idóneo, -a, adecuado, -a. Oixe da zuretako abrigo aproposa./ Egualdi aproposa dago plaiarako. aproposéko, aproposekúa. (c). Aproposen esanahi berarekin inoiz entzuten bada ere, ez dakit hiztun txarrena eta berri samarra ez den. Aproposeko egualdixa tokau jakun Italian./ Aura izango litzake alkate aproposekua. Sin. aukeráko, egoki. 2. aprópos. (a). adberbioa. Nahita, berariaz.   Adrede, aposta. Apropos laga neban ogei durokua mai gaiñian, ia baten batek artzen zeban./ Apropos esanda be etxuan gaizkixao esango. Sin. náitta. 3. aprópos. (c). adberbioa. Brometan. Ez zebillen serixo, apropos zebillen.
apropósko, aproposkúa. (c). izenlaguna. Benetakoa ez dena.   De ficción, de comedia. Inuzente egunian aproposko tartia etara zoskuen, gaiñetik dotore dotore natiakin ipinitta ta barrutik buztiña./ Neri etxata bape gustatzen aproposko barriak.
aprotxau. Ik. aprobétxau.
apuko, apukua. (Antzuola) "Aitzakia. Aurten eztauku apukoik./ Juane loiben apukuan Jakara jun ingo da; bestela beti ementxe, etxian sartuta." (Lar Antz).
apúntau. (a). da-du aditza. Apuntar, apuntarse.
apunte, apuntia(k). Apunte. . apuntera erosi. (c). esapidea. (Leintz) Orduen jan-dendatan eta, apuntera erosten zien gauzak eta gero kintzenan pagau. (AA ArrasEus, 186. o.). Sin. zorrían erosi.
apunteríxa, apunterixía. (b). izena. Puntería. Guazen barraketara apunterixia probatzera.
ápur.
apurrak
© Jaione Isazelaia
1. apur, apurra(k). izena. Miga; de pan casi siempre. Mai guztia apurrez beteta laga dozu. Sin. ogi-ápur. 2. apur, apúrra. (b). Hondarrak, gutxia.   Los restos, lo poco. Eta gelditzen jakun diru apurrak barraketan gastau giñuzen./ Zekixen erdera apurra derrior ein biar.
apúr bat. (a). zenbatzailea. Puska bat.   Un poco. Diru apur bat ein ddabela ta dana libre dalakuan dabill. Sin. kisí bat, puxká bat. Ik. pittín bat. ápurka. (b). adberbioa. Poco a poco. Apurka-apurka, diruak ein zittuan. Sin. puxkánaka.
apúrkor, apúrkorra. (c). adjektiboa. Erraz apurtzen dena.
apúrtu. 1. apurtu. (a). da-du aditza. Puskatu.   Romper(se). Ik. áusi. apurtuta. (b). Oso nekatuta. Apurtuta etorri giñuztan mendittik./ Jota apurtuta najaok norbait edo zerbait apurtzekoik ez egon. (c). esapidea. NORBAIT. Onena izan. Oinddio be etxaok Retegi apurtzekoik./ Nai dabenak nai dabena esango jok, baiña etxaok Riojako ardaua apurtzekoik. oiñarteko danak apurtu. esapidea. OIÑARTEKO DANAK TAPAU. Marka denak hautsi. Orrek oinddio oiñarteko danak apurtuko jittuk. 2. apurtu, apurtúa. (b). izena. Rotura. Iru lekutan ei dauka apurtua. Sin. ausi.
aputxúrrau. da-du aditza. Mazpildu, mailatu, hauts egin.   Magullar, abollar, hacer migas. Gailletak poltsikoan sartu nittuan da danak aputxurrauta aillegau zien./ Hodei nere poltsiakin fubolian ibilli da ta dana aputxurrau dau nere ingleseko kuadernua. Umeek oso erabilia, baina ez nagusiek. komentario 1 Ik. maillátu, mazpílddu, muskílddu.
1. ar. 1. ar, arra. (a). izena. Macho. Ant. eme. arra emon, arra bota. (c). ARRA BOTA. Abere eme bati jabeak arra ondoan ipini estal dezan. Laster arra emoteko edadian egongo da auntza./ Noiz bota biar jak arra biorrai? arra kendu. (c). Estaltzeko jarritako arra aldendu. 2. ar, arra. izena. (Eibar) "Beste baten barruan sartzen dan piezia.   Macho (en troquelería, en ajuste, en fundición)." (SB Eibetno). Ant. eme.
2. ar. 1. ar, árra. (a). izena. Gusano. Okeliai arrak ein jako. árra barrúan éuki. (c). esapidea. Kezka handi bat izan.   Tener una preocupación que corroe por dentro. Uste zeban kanzerra zeukala; ar ori zeukan barruan sartuta ta etzan bizi be. arra euki. 1. arra euki. (c). esapidea. Gorrotoa eduki. Egundoko arra jotsan alkatiai eskolakua pasau zanetik. 2. arra euki. (c). esapidea. Zaletasun utziezin bat izan. Politikian arra daukenak bizi guztirako eukitzen juek. árrak eiñ. (a). da-zaio aditza. Agusanarse. Okeliai arrak ein jako. árrak jan. (a). du aditza. Comer los gusanos. Aura be azkenian arrak jango dabe. 2. ar, arra. (d). Zerena.   Carcoma de la madera. Sin. zéren.
ara. 1. ára!. (c). interjekzioa. Aiba! Harridurazko interjekzioa.   Expresión de extrañeza. Ara! Ori be bajuau... Sin. aiba!. Ik. aór. 2. ará. (c). Hona hemen.   Hé aquí. Preguntau dostasunez, ara ba ze esan nai notsun aspaldittik. 3. ara. (a). adberbioa. Hara.   Allá. Joan zaittez ara!
Arába. (a). toponimoa. Gasteiz hiriburu duen probintzia.
arabaki. ARABAKIÑ. Ik. adábakiñ.
arabako zezen, arabako zezena. (c). (Oñati) Intsektu adardun handi samarra.   Ciervo volante? Sin. kakálardo.
arábar, arábarra. (b). izena. Alavés, -a.