Hiztegia
aóko sóiñu, aóko sóiñua. (c). izena. Ezpainetako soinua. Filarmónica.
Tomas Markik ederki jote juan aoko soiñua./ Batek aoko soiñua jo ta beste danak korruan dantzan. Sin. ezpanetako soiñu. Sin. filármonika. Ik. eskúko sóiñu.
aóko gózo, aóko gozúa. (c). izena. Buen sabor de boca. Gure aittajuna zanak pastela janda gero etzeban kafeik artzen aoko gozua ez kentzearren. Ant. aóko zátar.
ao-lúrrun, ao-lurrúna. (d). izena. Ahoko usain txarra. Halitosis, mal aliento. Persona batzuk ao-lurrun izugarrixa izaten dabe./ Konfesatzera joan nitzanian atzeraka botatzeko moduko ao-lurruna zeukan abadiak. Galdu samartua. Aóko usain txarra entzuten da orain.
áopeko, áopekuak. (c). izena. Isilean kontatzen diren sekretuak. Confidencias. Aspaldixan zure arreba bixak egundoko aopekuak dauzke. Aopekuak EUKI gehienetan. Aopeko kontuak EUKI ere bai. Sin. ixíl-kóntu. áopekotan ibíli, jardun. (c). esapidea. Elkarri isil-misilka hizketan ari. Andar cuchicheando. Joxepa ta Antoni aopekotan ibilli die meza ostian, da itxuria badago zeoze.
aór. (d). interjekzioa. Hara hor.
Aor etxia, nai bozu jun. Aniz. aór ba. (d). interjekzioa. OR BA. Hara hor bada. He ahí pues. Egindako baieztapena sendotzeko erabilia. Ik. ára!.
ao-sápai, ao-sapáixa. (b). izena. Aho-sabaia, aho barruaren goi partea. Paladar. Ao-sapaixa erre jat esne berogixa eratearren.
aózabal, aózabala. (b). adjektiboa. Esan behar eztakoak edo ganoragabekokeriak esaten dituena. Imprudente en el hablar. Eziozu kasoik eiñ, aozabal utsa da ta. aozabalik egon, geratu. (c). esapidea. Txundituta, liluratuta egon, geratu. Aozabalik egon giñustan denpora guztia Azoreetan ango paisajiakin.
aózabalka. 1. aózabalka, aózabalkia. (b). izena. Bostezo. Konferentzia aspergarri artan, dana zan aozabalkia ta lozurrunkia. 2. aózabalka. (b). adberbioa. Bostezando. Goiz guztia aozabalka pasau dot. Sin. arrósinka.
ao zatarréko, ao zatarrekúa. (c). adjektiboa. AO ZATAR. Malhablado, -a. Erdeldun orrek e, ao zatarreko jentia dala, beti maldeziñua ta, zea ta. Don./ Ao zatarra don auraxe be ba, solamentian.
Sin. min zikiñeko. Sin. mín zatarréko. Ant. mín garbíko.
apáinddu. 1. apainddu. (c). da-du aditza. Dotore jarri. Adornar(se), poner(se) elegante. Erromeixara juan aurretik, orduan be eitten giñuzen alegiñak apaintzeko./ Kardia artu ta apaindduizu beixa ferixara eruateko. altáre nausixán modúan apáindduta. (c). esapidea. Dotore jantzita, orraztuta, pintatuta, doazen emakumeengatik esan ohi da, ironiaz edo kritika guraz. Adornada como el altar mayor. Dícese de las mujeres muy preparadas, con sorna. Ezkondua izan arren or ikusikon edozein astegun buruzurittan altare nausixan moduan apaindduta./ Bai neska, ezautukozu, altare nausixan moduan apaindduta ibiltzen dan puxika bat. 2. apainddu. aditza. Botatako egurrari adaxkak kendu.
Arek botatakuen, trixkia esate ako, urrengo apainketia, arek apainddu. Jose. Sin. sóilddu, triskau.
apainduríxa, apaindurixía. (c). izena. Apaingarria, edergarria. Adorno. Gure gazte-denporan etzuan oin beste apaindurixa, baiña orduan be eitten giñuzen alegiñak dotoretzen./ Andra orrek etxon ibiltzen astegunian be apaindurixa faltaik. Sin. apaingárri.
apainketa. 1. apainketa, apainketia. (c). Apaintze jarduna.
2. apainketa, apainketia. (d). Botatako egurren adar ebatea. Operación de despojar de ramas la leña derribada. Ori aiskoriakin botatze zan beintzat; arek botatakuen urrengo apainketia, arek apainddu; trixkia esate ako ari, eta aura einddakuen ebaitze zan egurra. Jose. Sin. triska.
ápaiñ. 1. apáiñ, apáiña. (d). adjektiboa. Txukuna, dotorea. Elegante. Oso gizon apaiña zan. Gutxi erabilia. Adberbio gisa gehiago.
Sin. dotóre, txukun. 2. apaiñ. (c). adberbioa. Txukun, dotore. Elegante.
Jai egunetan, apaiñ-apaiñ jantzi tta mezetara juaten giñan. Sin. dotóre, txukun.
apála, apalía. (b). izena. APAL, APALDA. Balda, estante. Erropak ondo tolostu armaixo-apaletan./ Sukaldeko apalan aaztu jat giltzak./ Apaldak pai, apaldak. Bigarren apaldan dare. Don. Arasa eta apala sinonimo antzera erabiltzen dira gaur. Dena dela, paretan daudenak, platerak, apaingarriak eta horrelakoak uzteko, gehiago dira arasa eta armarioetakoak apala. Ik. bálda, su gaiñeko apalda, arasa.