Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
akordéoi, akordeóia. (b). izena. Eskusoinua.   Acordeón. Ik. eskúko sóiñu.
akórdu, akordúa. (c). izena. Oroitzapena, zerbaiten gogorazioa.   Recuerdo de algo. Gure akorduak eta baiño lenao zien orrek. Ezidazu neri preguntau, nik eztaukat orren akorduik eta./ Liñua zela artzen zan jakin nai dot; orren akordua zeiñek euki leikien badakizu? akordúa artu. (c). esapidea. Gauza jakin bat egiteaz oroitu.   Acordarse de hacer algo concreto. Bakaziñotara joan bai, baina telefonua jotiakin be akordua artu./ Ibiltzia komeni jako baiña eztau sekula orren akorduik artzen. Zeren edo Zerekin akordua artu. akordua euki. (c). esapidea. Zerbaitetarako oroitzapena izan. Gehienetan zerbait egiteko burutazioa, detailea.   Tener el detalle, la ocurrencia. Errittik pasau eta ama bisittatzeko akordua be etxuan euki./ Erromara joan zanian postal bana bialtzeko akordua euki zeban. akorduan euki. esapidea. Gogoan izan. Oinddio akorduan daukat pagopian esan zostana. akorduan izan. esapidea. Akorduan izan. Gogoan izan. Akorduan izan mezetara joan bia dozuna. nere akorduan. Ni gogoratzen naizenez, nire denboran.   Hasta donde llega mi memoria. Nere akorduan eztot ain negu epelik ezautu./ Frontoia zure akorduan einddakua da? Beste pertsona batzuekin ere berdin: zure akorduan, gure akorduan...
akostunbrau. (a). da aditza. Ohitu.   Acostumbrarse. Lanera akostunbratzeke nago. Sin. óittu. Ik. usáu.
akulua
© Jaione Isazelaia
akúlu, akulúa. (a). izena. Ganaduei eragiteko puntan iltze zorrotza duen makila.   Aguijada, aguijón. Urritz makillak erabiltzen die akuluak eitteko. komentario 1 akúlu-púnta, akúlu-púntia. (b). Akulu-eztena. Ondoraiño sartu zotsan akulu-puntia. Sin. akulugáiñ.
akulugáiñ, akulugáiña. (d). izena. Akulu-punta. Ik. akúlu.
akulukára, akulukaría. (a). izena. Akulu kolpea edo akulu-eztenkada.   Golpe o puyazo de aguijón. Egundoko akulukarak emon zotsan irixai.
akululári, akulularíxa. (b). izena. Idi probetan idiak arreatzen dituena.   El que arrea a los bueyes en las pruebas. Iri probetan alde aundixa dago akulularixa zelakua dan.
al. (c). Esaleak aditzaren ekintza gertatzea nahi duela adierazten duen partikula.   Partícula que expresa el deseo de que se produzca la acción verbal. Beintzat biar egualdi ona eingo al dau, bestela edarrak gare./ Etorriko al da panaderua, bestela eztakitt ze jan bia doun./ Ez al dou beintzat iñoi diru-eske joan biarrik izango./ Oiñeztarrixak erdibittuko al au. Aditza beti gertakizuneko aspektuaz: -go, -ko.
2. ala. 1. ala. (a). adberbioa. Hala.   Así Ala bizi leikek. ala dalakúan. (b). esapidea. ALA ZALAKÚAN. Gauzak era hartara direla sinistuta. Zuek egon zaizte ala dalakuan, da ikusikozue./ Sasoi artan gaztaiñia ta babia besteik ezkiñuan jaten, baiña ala zalakuan bizi giñan. Baita OLA... Olaxe bia zala ta ibili, olaxe zalakuan. Ben. 2. -ala. (b). -ALAN. Asko, aditz partizipioari lotuta.   A tope, todo lo posible Eurixa bota-ala diardu./ Egiñalak ein zittuan partidua irabazteko./ Pedalei emunala zoian mutikua. BotaALÁN, emonALÁN ere bai. 3. -ala. (b). Ahala.   A medida que Artua zuritzen dabe erresaixua errezau ala./ Ezkontzeko eguna aillegau ala, egunian baiño egunian nerbiosuao zeuan.
1. ala. (a). juntagailua. Galderetako juntagailu disjiuntiboa. Zinera ala dantzara joango ga? Ik. ero.
3. ala!. Ik. ále!.
ála ála!. 1. ala ala!. (a). interjekzioa. ÁLE ÁLE!. Agindu bat emateko erabiltzen den interjekzioa.   Interjección con la que se ordena algo. Ala ala! asi lanian bixkor./ Ale ale! Alde emendik. 2. ala ala!. Ahoberokeriaren bat edo gezurren bat entzuten denean erantzun ohi da . Ala ala, oin be bota dok botatzekua.
alába, alabía. (a). izena. Hija.
alába bákar, alába bakárra. (b). izena. Hija única. Alaba bakarra ta gaztaiña bakarra galdu eitten i die. (c). esaera.
alába ordéko, alába ordekúa. (b). izena. Hijastra, ahijada. Sin. ugéz-álaba. Ik. orde.
alabátzako, alabátzakua. (d). izena. Alaba ordekoa.   Hija adoptiva. Alabatzakua izan arren maittiena eben. (Etxba Eib)
alá be. 1. ala be. (b). juntagailua. Batez ere.   Sobre todo. Deportista ona da, ala be pelotan./ Jente asko etortzen da Bergara, ala be neguan. 2. ala be. (b). juntagailua. Hala ere. Iritzizko aditzen aurrean (uste, pentsau  ) erabiltzen da, indartzeko. Bazatozte? Ala be pentsatzen giñuan zeoze pasau ete jatzuen bidetan./ Ala be uste neban enebala sekula akabauko lan petral ori. 3. ala be. (d). 3Zera, honakoa, zentzuan entzun dakieke adin handikoei. Ta gero ori neurri zanian, ba, asko izango zan da, esan i eban ala be: “Joño, ementxe beste sokakaa bat”. Hil. 4. ala be. Ik. ála ta be.
alábiar, alábiarra. (d). izena. (Eibar) Zoria, patua.   "Destino, sino. Alabiarra izan zan, baketan bizi giñan errittik betiko urten biarra.
álaja, álajia. (c). izena. Bitxia.   Joya, alhaja. Or ibiltzen da alaja danak aldian dittuala pasiatzen./ Alajaz jositta dago ori. Don. álaja edérra izan. (c). esapidea. Erreminta ederra izan. Oiñ sosegauta jaon, baiña gaztetan alaja ederra zonan ori.