Hiztegia
zurgólda, zurgoldía. (d). izena. Zurezko golda, burdinazkoa punta bakarrik duena. Zurgoldia. Auxe bakarrik burdiñia. Egur aundi bat, ona gora eskulekua, au kertena ta au partikia. Don.
ZURGOLDAPUNTA (reja del arado) etxean dutela esan du. Lanean ez duela ezagutu, esegita baizik. Ik. frantzes-gólda, golda áundi.
zúri. 1. zuri, zuríxa. (a). adjektiboa. Blanco, -a. Ik. edúrra zúri. zúri pintau. (b). Pintar de blanco. Etxia zuri pintau dabe. 2. zuri, zuríxa. (a). adjektiboa. Pálido, -a. Kolore zurixa daukazu.
zúri-zúri járri. (b). esapidea. Ponerse pálido.
Ikusi zaittuanian zuri-zuri jarri da. 3. zuri, zuríxa. (c). adjektiboa. Lanerako nagia, alperra. Poco aficionado al trabajo. Korbatia eta trajia bai, baiña lanian zurixaua da, zurixaua...
BLANKO ere esaten da Eibar aldean: Arro dotoria, baiña blanko bizi guztian. (AAG Eibes). Ik. alper, nagi. 4. zuri, zuríxa. (c). adjektiboa. Faltsua. 5. zuri, zuríxa. (d). izena. Enborraren azalaren eta bihotzaren artean geratzen den geruza, balio ez duena. Egurran defetuak die bat ori, gizenakin eittia. Au bada tablia, baztarrian olako zer bat zurixa esate akona, gizena. Martin.
Sin. kostánera, laka, gizen. 6. zuri, zuríxa. izena. (Eibar) lactarius vellereus. Lactario aterciopelado (perretxikua). (SB Eibetno).
zuríka, zurikía. (d). adjektiboa. ZURIXKA. Zurixka. Blancuzco, -a. Uso-tortolia baiño zurikiaua dok etxe-usua.
Zurixka entzuten da orain, baina adinekoen artean nahiko normala da zurika. Ik. orika.
zurikeríxa, zurikerixía. (c). izena. Adulación, zalamería. Zurikerixan ibilliko jatzu nai dabena konsegidu arte.
zuríketa, zuríketia. (c). izena. Blanqueo de una casa, encalado. Zuriketa on bat pe artuko leuke gure etxiak./ Etxe-zuriketia aiuntamentuan kontura ei da.
zúringo, zúringua. (a). izena. La clara del huevo. Gorringua jan da zuringua laga. Sin. arráutza-zúringo. Ant. górringo.
zurittasun. 1. zurittasun, zurittasuna. (a). izena. Blancura. Zer da aurreko zelaixan ikusten dan zurittasun aura? 2. zurittasun, zurittasuna. (c). izena. Izotzak belar gainean uzten duen geruza. Zurittasun galanta zeuan gaur goizian.
zuríttu. 1. zurittu. (a). du aditza. Zuriz pintatu. Blanquear, pintar de blanco. Etxiak zuritzeko pinturia erregalatzen i dabe.
2. zurittu. (b). da aditza. Kolorea mudatu, zurbildu. Galantak entzun arren ezta zurittuko./ Momentu baten zurittu zan da lurrera jausi zan.
3. zurittu. (b). du aditza. Elurra lur gainean jantzi. Cuajar la nieve. Edurra eiñ arren eztau zurittu.
4. zurittu. (b). du aditza. Pelar una fruta, un caramelo, etc. Aitta, zurittuidazu naranja au.
5. zurittu. (c). du aditza. Justificar. Bere jefia zurittu ezindda bajaukak neikua lan./ Orrekin bere burua zurittu nai izan dau.
BERE BURUA ZURITTU, gehienbat. bere burua zurittu, gehienbat. Bere burua zurittu, gehienbat.
6. zurittu. (b). zaio aditza. Ilea urdindu. Zela zurittu jatzun burua! 7. zurittu. (d). du aditza. Apostua onartu. Aceptar una apuesta. Zurittu nai bok, zurittu.
8. zurittu. (d). aditza. Zorrak ordaindu. Pagar deudas. Alde guztietan zorrak jeuzkan baiña aittak zuritze juan.
9. zurittu, zurittúa. (c). izena. Zuriz pintatzea. Ondo etorriko jako etxeaurriai zurittu bat.
zuríuna, -e, zuríunia. (b). izena. Kolore zuriko unea. Mancha o espacio de color blanco. Ze ete da Urrupaingo zelaixan dagon zuriuna aura?
zurkaitz, zurkaitza. adjektiboa. (Antzuola) "Pertsona hotza, gogorra, goxotasun gutxikoa, gustorik ematen ez duena. Zelako zurkaitza dan./ Goiko Iñaxi da gauzia zurkaitza." (Lar Antz)
zurkatx, zurkatxa. (Eibar) "Laborria, beldur handia. Eskarmentua ere esan nahi du. Zurkatxa ez da ez maitte eta ez errespetua./ Emon detsan pasariakin makaleko zurkatxa artu dau." (AAG Eibes).
Ik. zukúrutz.
zúrkun, zurkúna. (d). izena. Letxuga edo aza bati gogortzen hasten denean kukulu erdian egiten zaion kirtena. Gora egiten duenean GARA esaten zaio. Zurkuna, auraxe, lelengo azte jakon kertentxo aura. Zurkuna. Da gora ein baldin badau ba, garia. Don.
Behin bakarrik entzun dut. Ik. gára.
zurrun, zurrúna. (d). izena. Tetxuak oso altuak zirenean, lekua aprobetxatzeko, haga eta abarrekin ateratzen zen tarteko espazioa, babak lehortzeko-eta erabilia. Ori zurruna. Beste aga batzuk orren gaiñetik orma gaiñera o zapata gaiñera ipini, da emen gaiñian ba zurruna. Babia sikaketako ta olako gauzetarako. Jesus.
Berba hau ez da Bergara inguruan erabiltzen, baina bai Oñatin. U. estepan. 201935)));
print_r($node->body);
?>
ubre: errepe
ulmus glabra: zumar,olmo; olmo
últimamente: aspaldian, azkenaldixan, oiñaldixan desde hace mucho: aspaldittik
último, -a: azken, atzen, azkenengo último en las cartas: azkenesku último, rezagado: ardierren el último año, etc.: joan dan, joan daneko, iraoko
umbría: aiñube, izotzalde
uncir: uztartu
ungüento: ujentu; zirikillote
únicamente: bakarrik, uniko
único: bakar
unicornio, de un solo cuerno: adarbakar
unidad: ale, buru
unirse: alkartu, batu
uno, -a: bat uno a cada: bana uno en cada lance: lantzian bat de uno en uno: banan unos cuantos: banaka batzuk
uña: atzazkal
urbanita: kaleume
urgente: prixako
urraca: mika
urtica dioica: asun; ortiga
usanza: usarixo, oittura a la antigua usanza: usarixo zarrera, lenaoko usarixora
usar: erabilli, usau
usted: beroi de usted: berorika
ustilago zeae unger: artaputz; tizón de maíz
uva: maats grano de: maats-ale prensar uva: maatsa zapaldu uva silvestre: txori-maats uva de gato: belarriko miñan bedar
ulmus glabra: zumar,olmo; olmo
últimamente: aspaldian, azkenaldixan, oiñaldixan desde hace mucho: aspaldittik
último, -a: azken, atzen, azkenengo último en las cartas: azkenesku último, rezagado: ardierren el último año, etc.: joan dan, joan daneko, iraoko
umbría: aiñube, izotzalde
uncir: uztartu
ungüento: ujentu; zirikillote
únicamente: bakarrik, uniko
único: bakar
unicornio, de un solo cuerno: adarbakar
unidad: ale, buru
unirse: alkartu, batu
uno, -a: bat uno a cada: bana uno en cada lance: lantzian bat de uno en uno: banan unos cuantos: banaka batzuk
uña: atzazkal
urbanita: kaleume
urgente: prixako
urraca: mika
urtica dioica: asun; ortiga
usanza: usarixo, oittura a la antigua usanza: usarixo zarrera, lenaoko usarixora
usar: erabilli, usau
usted: beroi de usted: berorika
ustilago zeae unger: artaputz; tizón de maíz
uva: maats grano de: maats-ale prensar uva: maatsa zapaldu uva silvestre: txori-maats uva de gato: belarriko miñan bedar