Hiztegia
zoríon, zoríonak. (a). izena. Felicidades, enhorabuena. Zorionak emun dosta. zoríonian. (c). adberbioa. En buena hora. Zorionian juntau zan lagun-kuadrilla orrekin, bestela onezkero kartzelan zan.
zoríoneko, zoríonekua. (b). izenlaguna. Dontsua, ditxosozkoa; zentzu peioratiboan edo ironikoan. El dichoso. Zorioneko Roldan orrek pe emuten dau makiña bat berbakizun./ Zorioneko bixkor ibilli biarra dauke gaurko gaztiok. Asko jorratua den gauza bat aipatzerakoan erabilia, batik bat.
zoríonian. (c). adberbioa. En buena hora. Zorionian juntau zan lagun-kuadrilla orrekin, bestela onezkero kartzelan zan.
zorióntsu. 1. zoriontsu, zoriontsúa. (b). adjektiboa. Feliz. Ume zoriontsua da zuen ori. Ez da asko erabilia. Ant. glorioso. 2. zoriontsu. (b). adberbioa. Feliz. Zoriontsu bizi da.
Ik. glorioso.
zorna bédar, zorna bedárra. (d). izena. . senecio vulgaris. Hierba cana, cardo enano. Beste karduak baino txikiagoa, eta ez hain latza. Lore asko ditu, txikiak eta horiak. Urte guztia dago loran eta txoriek gustora jaten dute. Sororako kaltegarria da. Sin. txori-kárdu.
zóro. 1. zoro, zorúa. izena. Loco, -a. Zoro guztiak eztare Santagedan.
diru zoro, diru zorúa. (c). Erraz irabazitako dirua. Jokuan irabazittako diru zorua errez gastatzen dok. dirúa zóro. (c). esapidea. Dirua esku betean, ugari. Len taberniakin dirua zoro erabili zeben baiña oiñ majo bajauta dare./ Dirua zoro dagonian ezta pentsatzen ezik izango danik.
Uztari buruz ere esaten da inoiz. Sagarra zoro dago aurten. 2. zoro.
zoró-úsaiñ, zoró-úsaiñak. (c). izena. Zorakeriak edo kaskajokeriak egiteko joera edo ohitura. La tendencia o costumbre de hacer insensateces. Ibilli i belozidade orretan; ospittalian joango jak zoro-usaiñok./ Ezkondu zanian majo kendu jakon zoro-usaiñak. Zoro-usaiñak joan edo kendu, batik bat. Ik. tontó-usaiñak kendu.
zoroáize, zoroaizía. (b). izena. Palabra que unida a diversos verbos significa, según el contexto, ganas de juerga, de hacer locuras, etc. Gaur kriston zoroaizia daukau ta Ondarruara goiaz./ Zoroaiziak emun zotsan da moja sartu zan./ Gaur kriston zoroaizia dabill.
zoroaizia euki. esapidea. ZOROAIZIAK EMUN, ZOROAIZIA IBILLI. Hego-haizea dabilenean ere zoroaizia dabilela esan ohi da.
zoroáldi, zoroaldíxa. (b). izena. Arrebato de locura. Eztakitt ze zoroaldik emun dotsan domeka atsaldian lanera joateko./ Urrengo zoroaldixan auskalo ze eitten doskun.
ZOROALDIXAK EMON, batez ere.
zorókillo, -a, zorókillua, -ia. (c). adjektiboa. ZORÁKILLO. Zoro samarra. Locuelo, -a. Bai, ori be zorokillo majua izan zuan bere denporan.
zórri. 1. zorri, zorríxa. (a). izena. Piojo. Jentiak diño Cruz Verde-k zabaltze zittuala zorrixak negoziua eitteko./ Ilddakotik derrepente aldetzen dau zorrixak. Mertz.
Ik. bartz. gólpe zórrik ez jo. (c). esapidea. Lan apurrik ere ez egin. Eztau kurso guztian golpe zorrik jo.
zórrixak mántentzera. (d). esapidea. Miseriak pasatzera. A pasar miseria. Lit.: "A dar de comer a los piojos". Krieda ta al dan lekura, danok, bieko juan. Zorrixak mantentzera. Orduan zorrixa be bazan... Bai ba, etzauan linpiezaik eta. Mertz.
zorrixán pare. (b). esapidea. ZORRIXÁN MODUAN. Ugaritasun konparaketa. Umia zorrixan pare egoten da ikastolako atian.
2. zorri, zorríxa. (d). izena. Fruta-arbolen kokoa. Pulgón. Ik. koko.
zorriketa, zorríketia. (d). izena. Despioje.
zorríketan. (c). adberbioa. Zorriak kentzen, oiloak bere luma artean pikuka, adibidez. Despiojándose, matando los piojos a picotazos (las gallinas, por ej.). Oilluak zorriketan dabitz egun guztia ta biar eurixa seguru. Hurrengo egunerako euri iragarpentzat hartu izan da oiloen zorriketa.
zorristo, zórristua. (d). adjektiboa. Zorritsua, kalamidadea. Pertsonez nahiz abereez, txakurrez batik bat. Piojoso, calamidad. Alako zorristo batekin ezkondu zonan azkenian./ Ator ona, zorristo! (txakurrari).
Apelatibo gisa, batik bat; bestela zorritsu. Etim.: «zorri-biztu», ziurrenez.
zórro. 1. zorro, zorrúa. (c). izena. Saco que iba con grano al molino y volvía con harina. Makiña bat buelta einddakuak ga zorruakin Bolura./ Zakuan sartu ta gero esate jako ari zorrua. Errotara baldin badoia: zorrua. Zakua bete ta eruateko, batek baldin badaroia astuan artuta, “zorruakin oia?” esango jak; da ostera e, gari-kutxatik zorrora botatzen ezta jardutzen, ezta esaten. “Zakua betetzen lagunduidak gero zorrua eruateko”. Gauza bati bi izen, bi formatan. Don.
2. zorro, zorrua. izena. (Eibar) Funda de arma, vaina.
3. zórro, zórrua. (c). adjektiboa. Pentsatzen duena kanporatzen ez duena. Reservado, -a, arisco, -a, poco comunicativo. Zorruaua da zorruaua..., egun guztia berakin da etxatsu berbaik etarako./ Anai zarrena beti izan da zorro xamarra.
Ik. mozorro. zorro-zorro. onomatopeia. "Sonido del dormir profundo. Horrek daka osasuna, horrek! Jan ondo eta lo zorro-zorro." (SB Eibetno).
zórro-zórro egon. (c). esapidea. ZÓRRO-ZÓRRO IBILLI. Serio, inori konfiantzarik eman gabe egon, ibili. Kuadrillan be beti zorro-zorro ibiltzen da.
zorróta, zorrotía. (d). izena. Zorroarekin errotara egiten zen atzera-aurrera. Zorrotia izaten zuan ba, artu garixoi astuan da. Klem. Lekuzkoetan, batik bat. Bolura noia zorrotara.
Ik. garí-zórro.
zórrotz. 1. zorrotz, zorrótza. (a). adjektiboa. Afilado, -a. Ant. amots. lábaiñia baiño zorrótzaua. (c). esapidea. Oso zorrotza. 2. zorrotz, zorrótza. (b). adjektiboa. TXORROTX. Pertsona zurrunez eta disziplina zaleez esan ohi da. Se dice de las personas muy rígidas y disciplinadas. Oso zorrotza da umiekin.
TXORROTX ere bai. Honek oraindik zentzu despektibo gehixeago du. Bestiekin txorrotxa da petral aura, baiña bere buruakin ez. 3. zorrotz, zorrótza. (c). adjektiboa. Zentzu positiboan ere esaten da. Se dice de las personas agudas, precisas en su trabajo, ingeniosas, etc. Politikaz eskribitzen dabenian zorrotza da Ortzi.