Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
ziri-sartzáille
zitz
ziri-sartzáille, ziri-sartzaillía. (c). adjektiboa. Ziriak sartzen dituena.   El/la que miente o engaña con habilidad. Zirisartzaillia, gizurrakin egixan zera esaten dabena. Egixan kolorian gizurra esan da zirixa sartu. Klem./ Alakua zan gure Trapu-trapu ziri-sartzaille okerra. (SM Zirik).
ziríttu. 1. zirittu. (d). da aditza. Landareari barruko zila, ziria, garatu. Sin. zílddu. 2. zirittu. (d). da aditza. Ziriz enborra erdibitu. 3. zirittu. (c). du aditza. (lagunartekoa.) Larrua jo norbaiti. Oso tabernakoa.   Follar a alguien un hombre. Muy de taberna. Lagaidak neri, laster zirittuko juat eta. 4. ziríttu, zirittúa. (c). izena. Ziritze saioa. Azelakotxe zirittua emungo notsaken baztarreko ari.
ziri-zulo, ziri-zulua. (d). izena. Txondorrari egiten zaion zuloa bizitasuna emateko. Ziri-zulua, baiña zulo aundixa ezta biar izeten, bakarrik arnasia artzeko beste. Cand. Goialdean edo behealdean egiten ziren. Sin. subegi (Eib.) Sin. ondozulo.
zirkinzúlo, zirkinzulúa. (c). izena. Rincón, escondrijo. Zirkinzuluak? Ezkutulekuak ero, bittarte txikixak ero. Klem./ Etxe arek badauka makiña bat zirkinzulo./ Beian euki giñuan zirkinzulo bat. Labe ta danak aintxe. Aniz.
zirkiñ, zirkiñe. adjektiboa. (Leintz) Avaro, roñoso. (Aran Gatz).
zírku eiñ. (d). esapidea. Zirkin egin, txokea ebitatu alde batera eginez.   Esquivar la colisión. Zirku eiñ dau ero. Ola bat zuzenian datorrenian, ra!, albora aldeta; zirku eittia. Ume bat aintxintxika doianian, ra! albotik zirku in jao.
zírri, zírrixa. (b). izena. XIRRI. Toque furtivo. Zirri edarrak eitten dotsa kriadiai. Ik. Toribio Etxebarriak nola definitzen duen ZÍRRI EI zírrika. (b). adberbioa. Zirriak egiten.
zirrí-zórro, zirrí-zórrua. (d). onomatopeia. Arnasa hartzerakoan egiten den zarata txarra.   Se dice del ronroneo al respirar. Pulmoietatik izurrauta dago. Arnasia artzerakuan egundoko zirri-zorrua etaratzen dau.
zirriborrau, zirriborraua. adjektiboa. Marrazkiak dituena; estanpatua. (Lar Antz).
zirríborro. 1. zirríborro, zirríborrua. (c). izena. Garabato. Lapitzakin ero zerakin eitten dien borroiak, garabatuak. Zirriborrua besteik eztau eitten orrek eta; umiagaittik. Klem. 2. zirríborro, zirríborrua. (b). izena. (Oñati) "Cosa mal hecha, revuelta. Zirriborro bat eiñ: naaste bat eiñ." (Izag Oñ).
zirrikatu. Ik. ziríkau.
zirrimarra. ZIRRIPARRA. Ik. zarrámarra.
zirrinddára. 1. zirrinddara, zirrinddaría. (d). izena. Lur sail luze eta estua.   Franja de terreno larga y estrecha. Kamiño onduan dauke zirrinddara bat ezetarako eztana. 2. zirrinddára, zirrinddaría. (d). izena. Ilara estua, landareena, adibidez.   "Fila sutil" (Etxba Eib). Ortu baztarrian erein ddot porru-azi zirrinddara bat.
zirriparra. Ik. zarráparra.
zírt ero zárt eiñ. (b). esapidea. Erabaki bat hartu.   Decidirse por una u otra cosa. Dudan nago, baiña laster zirt ero zart ein biakot.
zírti eta zárta. (c). adberbioa. Kolpeka ezker-eskuma.   A golpes. Lengo maixuak zirti eta zarta ibiltze zittuan umiekin.
zirtí-zarta. 1. zirtí-zarta, zirtí-zartia. (d). adjektiboa. Zirt edo zart erraz egiten duen pertsona.   Se dice de las personas muy decididas. Pantxika beti izan da zirti-zartia. 2. zirti-zarta. (c). onomatopeia. Jotzearen onomatopeia. Zirti-zarta, egundukuak emun jotxan.
zíttal, zittála. (c). adjektiboa. Jenio gaiztokoa, beti berea egin beharrekoa, inori gaizki opa diona...   De pésimo genio, bellaco. "Que hace la suya pero sin brusquedad." (Izag Oñ). Zittalaua da zittalaua gaztaiña lokotza lezkotxe zittala izan. esapidea. (Eibar) Oso zitala izan. (AAG Eibes)
zittáldu. 1. zittaldu. da-du aditza. Volver(se) iracundo, irritable. Lanai laga zotsanetik ziero zittalduta dago. 2. zittaldu. (b). da aditza. Zauria gaiztotu.   Enconarse una herida. Urratutxo bat zittaldu ta gaizki ibilli zan. Ik. gaiztótu.
zittalkeríxa, zittalkerixía. (c). izena. Zitalaren ekintza edo portaera.   Bellaquería. Oin be pentsauta eukiko dau zittalkerixan bat.