Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
txítxarro
txókatzeko
txítxarro, txítxarrua. (a). izena. Chicharro.
txitxerdi, txitxerdixe. izena. (Aramaio) "Hitz-erdi? Txitxerdi bat esatie naikue ra ekitteko ulie artzen." (Orm Aram).
txitxerropill, txitxerropille. (Aramaio) "Txitxarragaz eta opilagaz egindako opila." (Orm Aram).
txitxi. 1. txitxi, txitxía. (a). izena. (haur hizkera.) Haragia.   Carne. Ale ume, jan txitxia. Artikuluaz ia beti. 2. txitxi. (c). izena. (haur hizkera.) Txakurra. Nagusiek ere erabili ohi dute txakurrari deitzeko.   Perro (inf.). Usado también por los mayores para dirigirse al perro. Unai, guazen txitxi ikustera./ Etorri ona txitxi. Mugagabean beti. Sin. tóto, ua-uau. txítxi baiño asarríao. (c). esapidea. Oso haserre.   Muy enfadado. Txitxi baiño asarriao jarri jatan poliza bat falta jatalako./ Realak galtzen dabenian txitxi baiño asarriao egoten da. txitxo baiño dotoriago. (c). esapidea. (Oñati) Apain-apain eta harro samar doanari esaten zaio. Fermin kalian beera etorren, txitxo baiño dotoriag. 3. txítxi, txítxixa. (d). izena. anthus pratensis, anthus trivialis. Txori txiki bat. Bisbita Sin. bedartxóri, larratxori.
txitxíburduntzi eiñ. (c). aditza. Makila zorroztu eta puntan txorixoa edo sartu sugarretan erretzeko. Burdinazkoaz egiten bada ere bai.   Operación que consiste en afilar un palo y ensartar en él por ejemplo un chorizo, para asarlo al fuego. También con asador de hierro. Joan zan Erregenetan txorixo ederra jan giñuan Pol-poleko itturrixan txitxiburduntzi eindda. Basoan egin ohi da jeneralean. txitxiburduntzi eguna. izen propioa. Elgetan, adibidez, urtean behin kalean edo basoan egiten den jaia, burduntzian erretako txorixo eta enparauak janez ospatzen dena. Etim.: «txitxi» (okela) + «burduntzi». Ik. búrduntzi.
txítxinpe, txítxinpia. (d). izena. Teilatu hegalaren azpia.   El espacio cubierto por el alero del tejado. Txitxinpia da etxiak... bolautik kanpora gelditzen dana. Don.
txitxiñ, txitxíña. (c). izena. Kanpoan teilatuko urak, hodian zehar etorri ondoren, jausten diren lekua. Amen Artizen “ittuiña”, gurian [Idurixon] txitxiña esate jakuan. Klem./ Ittogiña da barrura eitten dana, eta txitxina bere bie dan lekura doiana. Don. Bereizketa hau egiten ez dutenek jeneralean ittuiñ deitu ohi diote bai kanpokoari eta bai barrukoari. Ik. ittúiñ, tantán.
txitxipotxo eiñ. esapidea. "Tx-dun hitzak asko esan. Orrek txitxipotxo asko itten dau: najotxen, gontxen... Guk eztou ola itten." (Lar Antz). Osintxun dago txitxipotxorako joera.
txitxi-potxuetan jardun. esapidea. TXUTXU-PUTXUETAN JARDUN. "Txutxumutxuka, marmarka jardun. Ixileko txitxi-potxuetan dira bixak gaur egun guztian.
txíxa, txíxa. (a). du izena. Orina. Txixa analizatzeko esan dost medikuak. TXIXA, mugagabe zein mugatu. NON kasuan TXIXÍAN.
txixa-arrára, txixa-arraría. (c). izena. TXIXA-ARRASTÁRA, TXIXA-ZARRASTÁRA. Meada. Txixa-arrara majua ein jotsan arboliai.
txixa bedarra
© Jaione Isazelaia
txixa bédar, txixa bedárra. (d). izena. . Verbascum thapsum.. Gordolobo. Bi urtean hazten den landare hau oso handia egiten da. Lorea ere oso handia du, artaburu formakoa, horia. Lehortzen denean hauts handia izaten du. Lekuko batek TE, téia, deitzen dio. Beste batek beste belar klase bati esaten dio, baina ez dakigu bere izen zientifikoa.
txixá-érreka. 1. txixá-érreka, txixá-érrekia. (b). izena. Txixa-arrasto handia. Txixa-errekaz beteta zeuan kalia. 2. txixá-érreka, txixá-érrekia. (b). izena. (adierazkorra.) Txixa-arrara. Azelakotxe txixa-errekia bota doten.
txixagúra, txixaguría. (a). izena. Ganas de orinar. Txixaguriak nago goiz guztia. TXIXAGURIAK EGON. Txixaguriak nago goiz guztia.
txixaíñan. (b). adberbioa. Txixaginan, txixa egiten.   Meando. Txixaiñan arrapau najok aguazillak. Eta TXIXAI Ik. kakaíñan.
txixaiñéro, txixaiñerúa. (a). adjektiboa. (haur hizkera.) Txixatia (haur.).   Meón, -a. Andereño, txitxaiñero esan dost Gorkak. Burla edo deiki bezala, batik bat. Ik. kakaiñéro, txixáti.
txixá-puxika, txixá-púxikia. (c). izena. PUXIKA. Vejiga. PUXIKA soilik ere bai.
txixáti, txixátixa. (c). adjektiboa. Meón, -a. Ik. txixaiñéro.
txixátoki, txixátokixa. (c). izena. Txiza egiteko lekua.
txókante, txókantia. (c). adjektiboa. Chocante, raro. Gaur egunian ezta txokantia erozein baserrittarrek inglesez jakittia./ Ori baiño gauza txokantiauak ikusittut.