Hiztegia
txar, txárra. (a). adjektiboa. Malo, -a. lupuá baiño txárraua. (c). esapidea. Oso txarra, gaiztoa. Pertsonez, batik bat. Orren aittajuna be lupua baiño txarraua zuan. Ez dakigu esapide hau lupu-ren lau adieretatik zeini dagokion. sarnia baiño txarraua izan. esapidea. Oso txarra izan. txarraorik ez euki. esapidea. 1. txarraorik ez euki. Okerrago ez egon. Fernandok eztauka txarraorik. (Lar Antz). 2. txarraorik ez euki. esapidea. Itxura txarrik izan ez. Aspaldian ikusteke nenguan, da eztauka txarraorik. (Lar Antz).
txarréra artu. (c). esapidea. Gaizki hartu. Brometan “fraille” esan notsan, txarrera artu ta burrukarako plantau jatan.
txarréra jo. esapidea. 1. txarrera jo. (b). esapidea. Eguraldia txartu. Egualdixak txarrera joko ei dau. 2. txarrera jo. (c). esapidea. Ir a malas (por la via judicial, etc.) Jente orrekin onian konpontzia obe dozue. Txarrera jo ezkero galtzekuak dauzkazue. txarrían. (c). adberbioa. A malas. Ni onian ona naiz baiña txarrian oso txarra./ Etxera ekarrikou, onian ezin bada txarrian.
Sin. gogorrían. Ant. .
txára, txaría. (c). izena. Berez sortutako pago, haritz, arte... basoa. Jaral. Urrupaingo txaran ezkutau jat erbixa. Sin. txaraka. txarako egur, txarako egurra. izena. Berez hazitako zuhaiztiko egurra. Au da txarako egurra, ta orrek zuk esan dozun orrek dia subil-txendorrak. Jose.
txaraka, txarakía. (d). izena. Txara. Jaral. Urriz-txarakia-ta; zerraua dagonian, txarakia. Txaria aitzai tta geixao esango jakok, baiña urritz-txarakia esan izan jakok. Bueno, ez; urritz-txaria be esate zuan. Txaria eta txarakia bat izangoittuk. Klem. Hitz konposatuetan, batik bat. Sin. txára.
txarlátan. 1. txarlátan, txarlatána. (b). izena. Ferietan etengabeko berriketaz txutxeriak saltzen dituena. Charlatán de feria. Txarlatanai erosittako abrelatasak eskaxa urten dau.
2. txarlatan, txarlatána. (b). adjektiboa. Berritsua, jarduntsua.
txarol. 1. txarol, txarola. izena. (Eibar) Piezak txarolatzeko taillarra. Pavón. txarola emon. aditza. TXAROLAU. "Pavonar. Galtzairuzko piezen gaiñazala ugartu ez dein oxido-kapa mehe urdin illunez tapatzia." (SB Eibetno). 2. txarol, txarola. (c). izena. Charol. Txarolezko zapatekin dotore asko joaten giñan Paskuetara.
txaróles, txarolésa. (c). izena. Ganado vacuno de raza charolesa. Bost txal ekarrittu, txarolesak. Ik. umeskétu.
txarráma, txárramia. (c). izena. Cerda con crías. Kortan zeuan txarrama bost umekin. Azen.: txarráma, -ía ere bai.
txarrántxa.
1. txarrantxa, txarrantxía. (d). izena. Carda para limpiar y suavizar el lino antes del hilado. Gurian be bazien artaiko aparatuak: txarrantxia. JJp./ Oiñ adornu moduan ikusten die txarrantxak.
Zurezko laukia, burdinazko punta zorrotz, luze eta ugarikoa. Txarrantxaren hortzetan gelditzen zena zen harigai finena. Txarrantxak hanka-leku bat izaten du, hanka bertan sartu eta eusteko. Ik. karda. 2. txarrantxa, txarrantxía. (d). izena. Alanbre eztakaduna. Ik. alánbre-eztáka. 3. txarrantxa, txarrantxia. (d). izena. Etxearen egituran, zurajeak gogortzeko erabiltzen diren besoak. Normalean postetik frontalera botata ikusiko ditugu. Baina andaminoak gogortzeko ere erabiltzen dira. Andamiñua ein da, tak, txarrantxak ipini, da zertze giñuzen. Txarrantxia izaten da josi besua Sin. áspa. Ik. beso, saiets.
txarrárto, txarrartúa. izena. Ale gabeko artaburua (?). Mazorca de maíz al que no se le han formado los granos (?).
txarráska, txarraskía. (d). izena. Txarri aska. Comedero de cerdo, generalmente tallado en piedra. Posturia ein zeben txarraskia bixkarrera jaso baietz eta ezetz.
txárri. 1. txarri, txarríxa. (a). izena. Zerria. Cerdo. Don.k dioskunez, hil bezperan ez omen zaio jaten ematen. Hilberan hil ohi da. Hiltzen zen egunari txarri iltze eguna. Hemen ez da egin izan ospakizun berezirik, txarribodarik, Bizkaia aldean bezala. 2. txarri, txarríxa. (a). adjektiboa. Cerdo, puerco, cochino. I neska bikin da guretako bapez; txarrixa galanta i. Askotan ez da hain iraingarria lagun artean elkarri «txarri» deitzea. Behin baino gehiagotan entzun dugu faboreak horrela eskertzen: Portau aiz txarrixoi, datorren urtian be i etxerako. txárri urdía!. (d). Antzina insulto bezala erabilia. Txarri urdia; gauza zatarra esan bia zanian: txarri urdia! Gaizki esateko. Klem. Klementak ez daki zer esan nahi duen "urdia" hitzak. Bakarrik modu honetan entzun du.
