Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
tópeka. 1. tópeka. (b). adberbioa. Buruakin elkarri kolpeak emanez; ahariez batik bat.   A testarazos. Eztittut aspaldixan ikusi adarixak topeka. 2. tópeka, tópekia. (c). izena. Pelea a testarazos. Laster asiko da politikuen arteko topekia. Irudizkoetan, batik bat. Bestela, abere adardunez, ahariez, gehienetan. Ik. adári tópeka.
topekalari, topekalarixa. (c). adjektiboa. Topeka egiten duen aberea. Sin. adarkári.
topekára, topekaría. izena. Topekada, burukada.   Testarazo.
topino. Ik. pando.
topiñ. (Antzuola) TUPIÑ (ANTZ.). 1. topiñ, topíña. (c). izena. Beheko suan jarri ohi zen metalezko ontzi ipurdi-zabala.   Marmita de hogar. Topiña. Anka barekua. Babalapikua gertatzeko be bai... astiros gauzia eitteko zan ori. Astirosao eitten dok or gauzia. Don. 2. topiñ, topíña. (c). izena. Bi eskulekudun lurrezko ontzi ipurdi-zabala, txorixoak oliotan gordetzeko eta balio duena. Oni, motz oni, asta biko topiña. Onen formia, ipurdia zabala zebalako biribillian. Don. Ik. lurrézko pítxar.
toriadore, toriadoria. (c). (Eibar) TORIATZAILE, TORERO. Torero. TORERO gehiago gaur egun.
toríau. (b). du aditza. Torear. Ze pentsau jok pa orrek, gu toriatzia, ala?
torníau. (c). du aditza. Tornear, cilindrar. Berandutu ein jat, pieza bat torniau biarra euki dot eta. Sin. biribildu (Eib.).
tórnillo. 1. tórnillo, tórnillua. (a). izena. DRÓNILLO. Tornillo. Garai baten zenbaitek DR Ik. tokámentu. tornilladie emon. (c). esapidea. (Leintz) Lehenago egiten zena: umeei burutik heldu, hatz koskorrekin sakatu eta bueltak eragin. 2. tórnillo, tórnillua. (c). izena. Sarjento txikia; bi pieza edo gehiago elkarren kontra estutzeko erabiltzen den tresna.   Sargento pequeño. Orrek sarjentuak, da bestiak tornilluak. Martin. Sarjentoa baino txikiagoa da, baina funtzio bera daukate. Ik. sárjento.
tórnu, -o. 1. tornu, -o, tornúa. (c). izena. Gauzei forma emateko den lantegietako makina.   Torno; máquina industrial. Tornuan eitten dau lan. Ik. dórnu. 2. tornu, -o, tornúa. (c). izena. Landu beharreko gauzak inmobilizatzeko tresna.   Torno. Tornuan estutu ta limiakin zorroztu dot. Arotzak, errementariak, mekanikoak, etab. erabilia. Sin. tornuzill. 3. tornu, -o, tornúa. izena. Hilarik "garrote vil" delakoaren zentzuan darabil Angiolilloren urkamendiaz aritzerakoan. Ordenia emun otxanian borreruak, tornuan uela ipiñi lepotik, tornuai emun buelta, zela itto-ben. (AA BergEus) 4. tornu, -o. Ik. dornu.
tornuzill, tornuzilla. (d). izena. Torno. Ik. dornu.
tórpe, tórpia. (a). adjektiboa. Torpe. Ik. trópe. astua atzeruzka baiño torpiaua izen. esapidea. Oso baldarra izan.
torrada, torradia. (a). izena. Esnetan eta abar bustitako ogiz egiten den Aratuste goxokia.   Torrezno de pan. Karnabalak etortzeko desiatzen egote naiz torradak jateko. Askok izen hau ematen dio orez eginikoari, "pella-ri ere. Azen.: torráda, -ía ere bai. Ik. pélla.
tórre. 1. torre, torría. (b). izena. Torre. Pisako torria baiño okerraua da./ Elizako torrera igo giñuan.
gabirixako torria
© BUAko guztiak
2. torre, torría. (d). izena. Casa torre. Leengo etxejaunen —etxejauna esate jakuen—, da etxejaunen etxiak, torriak, armaarrixakin da. Don./ Len esan doun torre ori, etxejaunak, maiorazko etxiak, torriak... Don. Gutxi erabilia etxe-izenez kanpo. Lehen torretxeak izandako baserri-izen batzuk badira: Arregi-torre, Irala-torre, Torrekua...
torrétu. (b). du aditza. Pilan ipini.   Amontonar, apilar. Azukarra torretuta botatzen dotsa esne-zopei./ Egurrak ondo torretu, sikatu daittien./ Garixa rasiauta izeten da imillaunian, eta bestia torretuta. Don. Ik. tontortu.
tórta, tórtia. (d). izena. Torta, rosquilla. Gero txakurraundi bat santuandako, santuai botatzeko, beste txakurraundi bat tortiandako. Sot. (AA BergEus, 335. o.).