Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
sendóera, sendóeria. (b). izena. Lodiera. Bi zentimetroko sendoeria dauka olak.
séndor, sendórra. (b). izena. Bizkarrean karreatzen den belar-karga.   Carga de hierba. Alfafa sendorra ekarri dot goizian./ Sokiakin lotuta ekartzen da sendorra. Ik. bízkarka, kárgaka. séndorka. adberbioa. Sendorrak egin eta bizkarka (garraiatu). Len, tratoreik etzanian, sendorka eitte zien ganajatekuak. Ik. kárgaka, bízkarka.
séndorka. adberbioa. Sendorrak egin eta bizkarka (garraiatu). Len, tratoreik etzanian, sendorka eitte zien ganajatekuak. Ik. kárgaka, bízkarka.
sendotu. Ant. sendátu.
seneratu. aditza. (Eibar) "Volver a sus cabales." (SM).
senetik urten, etara.. esapidea. Bere onetik irten, atera. Agiraka aldi bat ein ondoren, bere senetik urtenda, zer agintzen eban be ez ekiala. (SM Zirik).
seníde, senidía. (a). izena. Pariente. Senide mordua dabe etxian, gonbidautzia dauke ta./ Gu bixok senidiak ga. Pluralean, batez ere. Pariente ere asko entzuten da. Ik. seníttarteko, tárteko, aide. seníde ur, seníde úrra(k). izena. Gertuko senidea.   Pariente cercano. Ondra-bazkaixa auzokuei tta emute jakuen. Pluralean, batik bat. Ant. seníde úrriñ. seníde úrriñ, seníde úrriña(k). izena. SENIDE ATZERATUAK. Urrutiko senideak.   Parientes lejanos. Ia lengusutik eta aurrera pasatzen dienak, senide urriñak. Klem. Ant. seníde ur.
senipárte, senipartía. (d). izena. Seme-alaba bakoitzak jasotzen duen herentzia partea.   La parte de herencia que toca a cada hijo. Bakoitzak bere senipartia artu arren eztare itxuria konforme. Azen.: seníparte ere bai. Sin. tokámen.
seníttarte, seníttartia. (b). izena. Parentela. Erentzia zala ta senittarte guztia asarretu zan.
seníttarteko, seníttartekua. (c). izena. De la parentela, pariente. Gure senittartekua zan Laskurain alkatia. Urrin samarrekoa denean erabilia, gehienbat; hurrekoa denean senide.
senittásun, senittasúna. (c). izena. Ahaidetasuna, senidetasuna.   Parentesco. Nik eztakitt ze senittasun dauken orrek eren artian.
sénper. (a). Testuinguru hauetan bakarrik erabilia, dakigunez: lana sénper eiñ. (c). esapidea. Lan asko, neurrigabe, egin. Gu lana senper einddakuak ga gaztetan./ Lana senper ein biakozu aurten titulua etara nai bozu. sénper ikúsi. (c). esapidea. Asko sufritu, gorriak ikusi. Pasau jat gerrikua, baiña senper ikusi dot miñekin. Klem./ Gerra ostian senper ikusittakua da familixa ori. sénperrenak eiñ. esapidea. Senperrenak ein giñuzen etxe inguruan ura topatzen, da dana arpelik.
sénperrenak eiñ. esapidea. Senperrenak ein giñuzen etxe inguruan ura topatzen, da dana arpelik.
sentibéra, sentibería. (c). adjektiboa. Hunkibera.   Sensible, sentido, -a. Ezotsen aittajuna il zala esan nai, oso sentiberia zan da. Sentiberia eta sentidua antzerakoak dira, baina badirudi lehenak zentzu zabalagoa duela, eta bigarrena berriz erraz mintzen direnez esaten dela, umeez, batik bat. Ik. sentidu.
sentídu. 1. sentídu. (a). da-du aditza. Sentir(se). Nun sentitzen dozu miñ?/ Sentitzen dot, baiña alde ein biarra daukat./ Bakarrik sentitzen da. 2. sentídu. (b). du aditza. Zerbait entzun.   Apreciar un sonido. Gabian eztot zure kotxia sentidu. 3. sentidu, sentidúa. (c). adjektiboa. Erraz mintzen dena, sentimentuak erraz mintzen zaizkiona.   Sentido, el que se duele fácilmente. Oso ume sentidua da. Asarre eiñ ezkero betozkuakin daukazu egun guztia. Ik. sentibéra. sentíduta. (c). adberbioa. Minduta. Neskatillia oso sentiduta dago bere egunian ezotselako erregaluik eiñ. 4. sentidu, sentidúa. (b). izena. Konortea.   Sentido, conocimiento. Ez ei dau galdu sentidua./ Sentidua etorri jakonian kantuan asi ei zan. SENTIDUA JOAN, GALDU, ETORRI. Sin. kónorte. 5. sentidu, sentidúa. (a). izena. Zentzua. Esan dozunak eztauka sentiduik. 6. sentiduta egon. (c). esapidea. Abere bat kumea egitear egon.   Entrar en el preparto un animal. Beixa sentiduta dago ta laster dou txalgintzia.
sentímentu, sentímentua. (a). izena. Sentimiento. Bere sentimentu guztiakin esan zotsan.
séñora, séñoria. (b). izena. Aberats-etxeko andrea.   Señora. Señoriakin asarretu, trena artu ta etxera etorri nitzan. Ik. Ánbotoko séñora.
sepárau. (a). da-du aditza. Separar(se). Ik. apártau, banatu.
sepultúra. 1. sepultura, sepulturía. (c). izena. Etxeko bat iltzen zenean elizan argizaiola jartzen zen lekua. Etxeko emakume bat joaten zen sepulturara silla-ra, (argizaiolaren atzekora). Zimitzezko zesto aundixak zien, eta an ogixak, da arek elizara eruaten zien, da sepulturan ipintzen ogi arek. Ben. Ik. olata. 2. sepultura, sepulturía. (b). izena. Hilobia.
serbídu. 1. serbidu. (a). du aditza. Servir. Zetarako serbitzen dau traste orrek?/ Serbiduidazu beste platerkara bat. sérbitzen egon. (c). Mirabe lanean jardun. Gaztetan zerbitzen egon nitzan Monzonen etxian. sérbitzera joan. Zerbitzera joan. Orduan etxian etzan bizibideik eta serbitzera joaten zien neskak. 2. serbidu. (c). du aditza. Soldadutza egin. Nik Burgosen kaballerixan serbidu najuan. 3. serbidu. (d). du aditza. (eufemismoa.) Abere arrak emea estali. Jabeek hartarako apropos elkartzen dituztenean erabilia. Atzo beixa eruan giñuan Olañetara ixkuaana ta oiñezkero serbiduko zeban./ Ze, serbidu dau ala ez? Ik. estali, ixkotu.