Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
sáietsetako
sakóndu
sáietsetako, sáietsetakua. (c). izena. Saihetsetako kolpea. Nik artu juat saietsetakua manibelakin.
saill, sáilla. (b). izena. Lur zatia.   Terreno, trozo de terreno. Errekiaz bestaldetik pe badaukau saill bat./ Ni obetik jaiki orduko sailla zeukan ebáitta./ Arto-sailla apurtu dau beixak. Saill bat daukagula halako lekutan esaten denean, lur-zati baten jabe garela diogu, eta halako lekutan sail bat ebaki dugula badiogu, lur-zatiaren puxketa bat ebaki dugula. Azkenengo esaldian ez da ulertzen behiak arto-sail osoa apurtu duenik, pusketa bat baizik.
saillían. (c). adberbioa. (adierazkorra.) Bereizketarik egin gabe, asko. Sin hacer excepciones, indiscriminadamente, muchos. Zezenak saillian eretxi zeban jentia./ Suspensuak saillian etaratzeittu./ Aspaldixan Bergak partiduak saillian galduittu./ Kanpuen e emakumiak danak saillien eitte eben lana. Mertz./ Don Manuel. Dotriñia preguntau saltanduan. Ez ekin da saillian, e. Da!, oiñ lelengua, oiñ erdikua, oiñ atzenekua. Hil. SAILLIAN-SAILLIAN ere bai honelakoetan: Mozkorra saillian-saillian jabik kalian.
sáio, sáiua. (c). izena. SAIXO. Ekinaldia.   Sesión de trabajo, juego, etc. Bazkalostian karta-saio majua ein giñuan./ Aizu Mari, eingou beste saio ori? (esapide pikaroa). Hitz gutxi erabilia.
sakabanátu. (b). da-du aditza. Dispersar(se). Manifestaziñua laster sakabanatu zeban poliziak./ Gerratian sakabanatu zan jentia poliki-poliki asi zan etxeratzen.
sakabi, sakabixa. izena. "La trampa casera de madera para coger ratas, con una madera pesada que las coge debajo." (Izag Antz).
sakailla. izena. (Antzuola) SAKEILLA. "Garia ebakitakoan geratzen den galtzua eta belarra." (Lar Antz).
sakalabanda. izena. (Leintz) "Juego del marro en el que, en este caso, los gritos de guerra eran: sakalabanda... banda y sakalobispo... bispo." (Aran Gatz).
sakámantekas, Sakamantekasa. (c). Mantekak (?) kentzeko umeak hiltzen omen zituen fikziozko pertsonaia, sasoi bateko umeak izutzeko erabiltzen zena. Juan Diaz de Garaio, "El Sacamantecas", izatez pertsonaia historikoa da, XIX. mendeko arabarra, hainbat emakume hil zituena.
sakáojos, sakáojosa. (b). izena. aeschna cyanea. Burduntzia, sorgiñorratza. Libélula. Sin. sorgiñorratz.
sákape. 1. sákape, sákapia. (c). izena. Teilatuko kapirio-laten eta etxearen hormaren arteko unea.   Espacio entre el tejado y el muro de la casa. Sakapian gordeta zeukan eskupetia. 2. sákape, sákapia. (c). izena. Errekako putzuetan, amorraiñak ezkutatzen diren zuloa edo haitz bitartea. Bolintxoko presapian sakape demasak dauzke anborraiñak ezkutatzeko.
sakapon, sakaponak. (c). izena. (Oñati) Tortolosak.   Tabas. "Los cuatro lados de la taba son: xaka, pon, aldar, toras." (Izag Oñ). Sin. tórtolos.
sakápunta, sakápuntia. (b). izena. SAKÁPUNTAS, -A . Sacapuntas. Sakapuntia arrapau dost. Guk hala esaten genuen. Orain SAKÁPUNTAS, -a entzuten da.
sakárina, sakárinia. (c). izena. Sacarina.
sakátu. (b). dio aditza. Presionar, empujar hacia abajo, prensar. Sakatu tinbriai, aber iñor dauan./ Medikuak indar guztiakin sakatu dost bixkarrian. ederra sakatu. (c). esapidea. Engañar, tomar el pelo, timar. Ederra sakatu zoskuen Portugalen wiskixakin./ Ederra sakatu dotsue kotxiakin.
sakáu. (c). aditza. Sakea atera pelotan. Sin. sakia etara.
sáke. 1. sáke, sákia. (a). izena. Pelotan eta abar, tanto bakoitzeko lehen pelotakada.   Saque. Sakiak iru errestuak bi. Ik. érrestu. 2. sáke, sákia. (b). izena. (adierazkorra.) Jateko gaitasun handia.   Apetito, capacidad de comer. Kriston sakia jaukak Pellok. 3. sáke, sákia(k). izena. Ateraldi zorrotzak, zelebreak edo barregarriak.   Agudezas. Jo, ik botatzeittuk sakiak./ Arek bajauzkak sake batzuk tripak botatzekuak. Pluralean batik bat. SAKIAK EUKI edo BOTA, batik bat.
sáko eiñ. (d). esapidea. (eufemismoa.) Beretzat hartu dirua bide okerretik.   Apropiarse indebidamente del dinero. Gauza bat erdibana danian, da orrek sako, bere poltsikorako ein ddabela. Klem./ Bidegintzarako apartauta zeren diruak sako ein jittuan Basotxoko Gillermok.
sako euki. esapidea. (Aramaio) "Tener resuelto. Oingo androk bizimorue sako raukie." (Orm Aram).
sákon. 1. sakon, sakóna. (b). adjektiboa. Profundo, -a. Potzu sakonak dare errekan./ Oso gauza sakonak esaittu Azurmendik./ Etzaitzez joan ur sakonetara. Ik. ur sákon, uráundi. 2. sakon, sakóna. (b). adjektiboa. Edukiera handiko platerez esan ohi da. Platerak bi klasetakoak dare: sakonak eta azalak. Sin. zapal, azal. 3. sakon. (b). adberbioa. Sakonki.   Profundamente. Sakon artu arnasa./ Kontuz, sakonegi ez jo atxurrakin, tubuak dare ta.
mendi-sakona
© Jaione Isazelaia
4. sakon, sakóna. (c). izena. Hondonada, parte baja de un vallecito. Beixak beeko sakonera iges ein dabe. Ik. sakónuna, -e.