Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
matxo
médiku
matxo. Ik. pátxo.
matxóe, -i, matxóia. (c). izena. Refuerzo exterior, hecho de cemento o piedra, de una casa. Matxoia esate jako, len esan dotena, egur batekin baldin bada puntalau, eta matxoia da kuiñan itten dan pareta bat, berai, zapatia... Zimentua ondo artu ta ormia itte jako berai. Orduan da matxoia. Zapatia be esaten jako. Don. komentario 1 Sin. zapata.
mátxorra. 1. mátxorra, mátxorria. (d). izena. Umerik egiten ez duen aberea, behia, batik bat.   Machorra. Hembra estéril, aplicado sobre todo a las vacas. Biae edarra dok baiña etxakixat matxorria eztoskun urten biar./ Ekaiztua be esaten da izendakuai, jeneralian, baiña bestiai matxorria. Don. Emakumeez ere esaten omen da. Ik. matxórratu. 2. mátxorra, mátxorria. (d). adjektiboa. Gizon itxurako emakumea.   Mujer con aspecto masculino. (Iraingarria). Aiztak izenarren, bata señorita utsa ta bestia berriz matxorria.
matxórratu. (d). da aditza. Matxorra bihurtu.   Volverse estéril un animal (la vaca, mayormente). Beti umeske dagon moduan eta umeik ez. Beste bei batzui saltoka ibiltzen dienian, matxorratuta. Klem./ Matxorratu ein dda. Bei ekaiztutakua. Matxorratu ein ddok, ekaiztu ein ddok. Don. Emakumeaz ere bai. Azen: mátxorratu ere bai. Adibidean ikusten denez, beste behi batzuei saltoka hasten dira matxorratuta daudenean. Ik. ekáiztu.
maul, maula. adjektiboa. "Batez ere pertsona nagia, erraz bizi dena, ekimenik ez duena. Sin. aul, astaputz." (Lar Antz). komentario 1 Sin. ául.
máun, máuna. (d). izena. MAÓI, MAÓIA. Tela de mahón. Mauna izan da Bergako telia. Sin. ankiñ. maunézko, maunezkúa. (b). izenlaguna. De mahón. Maunezko prakan modukoik eztago lanerako./ Zein alkondara, maunezkua ala tergalezkua?
maupiri, maupirixa. adjektiboa. (Antzuola) "Aurpegia puztuta izatea. Gizen normala ez denean, botikengatik-edo gizendutakoa, normalean. Ori da maupirixa daukazuna begittan! (Begixak puztuta izatea)./ Aurpegi maupirixa daukazu." (Lar Antz)
maupirittu. aditza. (Antzuola) "Maupiri egin. Orrek begi ondua maupirittuta dauka." (Lar Antz).
mausia
© Jaione Isazelaia
máusa, mausía. (d). izena. . Sambucus ebulus. Yezgo. Intxusaren, flotaren, antzerakoa da oso itxuraz bai erabileraz, bere lora zuri eta guzti. Intxusa zuhaixka den bezala, mausa belar handia da, pertsonaren altura har dezakeena eta lur gozoak maite dituena. Asko erabiltzen da sudurrerako, eztarrirako eta baita labatibak egiteko ere. Bere mintzaz erretrapuak egiten dira.
máxkal, maxkála. (b). adjektiboa. Maskala.   Flojo, -a, débil, sin fuerza. Ardau au oso maxkala da./ Noraiño aillegatzia pentsatzen dok kotxe maxkal orrekin. Edariez asko.
maxkáldu. (b). da aditza. Debilitarse, perder fuerza. Txanpana bein zabaldu ezkero maxkaldu eitten da.
maxkar, maxkarra. (d). adjektiboa. Argaldua, itxura eskasekoa.
maxkartu. (d). da aditza. "Pertsona urteekin txikitu eta gastatu. Iñaxi aspaldian maxkartuta dao." (Lar Antz) komentario 1
mazápoi, mazapóia. (c). izena. MAZAPAN. Mazapán. Orain MAZAPAN entzuten da, baina guk txikitan MAZAPOI esaten genion.
liñua joteko mazetia
© Jaione Isazelaia
mázeta, mázetia. (c). izena. Esku batez erabiltzen den mazoa. An gero mazetekin jo, jo ta jo, ta ardillian moruan iruteko ipini biezan. Jjp. Linua jotzekoak egurrezkoak ziren eta harria apurtzekoak burdinazkoak. komentario 1
mázizo, mázizua. (b). adjektiboa. Material berdinez egindakoa.   Macizo. Ba ate bat eitteko, kanporako bazan, mazizuakin eiñ biaziñuan, zeatik kontratxapeauak eta eztau balio, umedadia artzen dau. Martin. Gure umetan baziren errubera mazizuak zituzten bizikletak, goma hutsezko kubiertak, alegia.
egurrezko mazuak
© Asier Sarasua
mázo, mázua. (b). izena. Mazo de madera. Burdinazkoari PORRA, handi samarra bada, behintzat. Txikiari MAILU edo MAILLUKA. Baserrietan normalean egon ohi den mazo bakarra ERPIL-MAZUA da. Ik. erpíl-mázo, eskú-mazo.
mazpílddu. (b). du aditza. Aplastar, abollar, apachurrar. Alkar jo daben bi kotxiak ziero mazpildduta geratu die./ Zakuan sartu ezkero mazpilddu eitten die sagarrak. Oso hondatuta badago: mazpildduta; hainbeste ere ez denean: maillatuta. Ik. aputxúrrau, maillatu.
mazpíllune, -a, mazpíllunia. (c). izena. Abolladura. Ezkerreko aldian dauka mazpillunia kotxiak.
mediáliñ, medialíña. (d). izena. MEDILIÑ. Baserri edo kale-etxe baten bi parteak bereizten dituen horma sendoa, sua batetik bestera pasa ez dadin.   Pared medianera. Pareta au mediliña da, ta noizbaitten len emen be atia burdiñezkua zan. Benito. Oso horma zabala da (80 - 100 cm.), eta etxearen alde batetik bestera pasatzeko burdinazko ateak izaten ditu, surik igaro ez dadin. Oso horma zabala da (80 - 100 cm.), eta etxearen alde batetik bestera pasatzeko burdinazko ateak izaten ditu, surik igaro ez dadin. komentario 1