Hiztegia
kakótu. (d). da-du aditza. Pertsona okertu, zahardadez edo. Baita fruta arbola baten adarrak frutaren pisuaz, etab. Encorvarse una persona, doblar(se) las ramas de un frutal, etc. Zaardadiakin okertzen dien orrek: kakotuta dago ta, esaten dok. Klem./ Petra ikusi dot kalian eta ziero kakotuta dago./ Adarrak majo kakotuta dauzka urdinsagarrak.
Kakuts, kakútsa. (d). adjektiboa. Kaka hutsa. Ondorengo esaeran bakarrik: On utsa, kakutsa. Pertsona onegia ez dela ona, alegia.
kalábaza. komentario 1
1. kalábaza, kalábazia. (b). izena. . Calabaza. Ik. kurkúbitta. 2. kalábaza, kalábazia. (b). izena. Calabaza, suspenso escolar. Ik. kalabazéro. kalábazia emon. (b). Dantza edo maitasun-harremana ukatu. Makiña bat kalabaza emon zostazun zuk gaztetan./ Garbiñe gustatzen jakon, baiña kalabazia emon zotsan, itxuria. Ik. azak emon, kulape emon.
kalabazéro, kalabazerua. (d). adjektiboa. Suspensuak ateratzen dituena. Zera dio Hilarik: Urtian-urtian txarteletara jun da preguntau eiteotxun. Ezpaziñuan zertzen, txartelik emun ez; kalabazia. Da gero bestiak, umiak, ari: "kalabazero, kalabazero!" Txaluak jo ta kalian. Hil.
kalámatrika. komentario 1 1. kalámatrika, kalámatrikia. (c). izena. Erretolika, jardunaldi luze eta ulergaitza. Ume txikiek egin ohi dituzten ekinaldiez esaten da sarri. Retahíla ininteligible, galimatías. Zuen mutiko txikixak jaukak kalamatrikia.
2. kalámatrika, kalámatrikia. (c). izena. Azpijokoa, amarrua. Gramatika parda. Auskalo ze kalamatrika asmatzen daben./ Oin be izango jok kalamatrikaren bat./ Kalamatrikako maistria zonan a, gure auzoko durangoarra. (AAG Eibes).
kalamidade. 1. kalamidade, kalamidadía. (a). adjektiboa. Calamidad. Gizajo kalamidade bat zuan.
kalamidade bat eindda egon. (b). esapidea. Estar hecho/a un/a calamidad. 2. kalamidade, kalamidadía. (b). izena. Calamidad, desgracia. Kalamidade bat ezpada pasatzen, aurten maats ona batuko da.
kalamidadekerixa, kalamidadekerixia. (c). izena. Kalamidadearen ekintza. Arek oinddio eingo joskuk kalamidadekerixan bat.
kálamo, kálamua. (d). izena. (Leintz, Oñati) "Cáñamo (planta textil." (Izag Oñ). Badakitzue kalamuekin lotute zela egoten dien [buzkantzak] eta lapikotik kalamu eta guzti, itxurie, buzkantzok. (AA ArrasEus, 232. o.).
kálandra, -e, -ia, kálandria. (c). izena. KALANDRES. Alauda arvensis. Paseko txoria. Alondra, calandria. Kalandriak paseko bidigarruekin batera ibiltzen die./ Kalandre (edo kalandria edo kalandra) gutxi etorri da aurten. Mugagabean hiru formak entzun daitezke. Elgetan kalandres eta txirri-txorro ere bai. (Saras Hegaz).
kalbárixo. 1. kalbárixo, kalbárixua. (c). izena. Calvario. Nik pasau doten kalbarixua eztotsat iñoi opa.
KALBARIXUA PASAU, batik bat. kalbarixua pasau, batik bat. KALBARIXUA PASAU, batik bat.
2. Kalbárixuak. (c). izena. Gurutze-bidea, Garizumako elizkizuna. Domeka atsaldian Kalbarixotara joan biar izate zan Garizuman.
Hamalau estazio edo erorialdi ditu Kalbarioak. Elizatik kanpo ere egin ohi zen lehenago. Kalbarixoko gaiña izeneko leku bat bada Idurixo baserritik Ondartza aldera.
kalbóso, kalbosúa. (c). adjektiboa. (adierazkorra.) Burusoila, gutxi edo asko. Calvo, en mayor o menor grado. Bai, ezautukok, alako surluze kalboso bat beti zaratia darixola ibiltzen dana.
kalder, kalderra. (d). adjektiboa. (Eibar) KALDAR. Ruín, egoista. Zekenaren zekenez berekoia denarentzat erabiltzen dute Eibarko zaharrek. Denporatxua zeroian aurrera ta etxeko-andriak, ain kalderra ez izan arren, leun-leun luzetu zetsan. (SM Zirik)
kaldéroi, kalderóia. (d). izena. GALDERON, GELDAON. Txirikila jokoan, txirikila jotzeko erabiltzen den makila sendoa. Palo que en el juego de la toña se utiliza para golpear a la txirikilla. Lizar adarrezko kalderoiak izaten die onenak. komentario 1 Ik. txiríkill.
kále. komentario 1 1. kale, kalía. (a). izena. Calle. Oso kale estuak dare Mondrauen.
2. kale, kalía. (a). izena. La calle, lo urbano. Baserrittik kalera joan zan bizitzera./ Kaleko jentia etortzen da gaztaiña lapurretara. Ant. básarri. 2. kale ero bale!. (b). esapidea. KALE ERO BALE. Zirt edo zart. Ointxe, kale ero bale, erabagi bat artu bia dogu.
3. kale, kalía. (b). izena. Kanpoa, barrua ez dena. Lo exterior de un edificio; fuera, en casos de lugar. Ze denpora eitten dau kalian?/ Eskolatik kalera bota dabe./ Presuak kalera! Adin batetik gorakoek kanpo erabiliko lukete normalean testuinguru hauetan. Ik. kánpo. kalegorríxan gerátu. (c). esapidea. Etxerik gabe gelditu. Nausixak etara ein giñuzen etxetik eta kalegorrixan geratu giñan.
Lanik gabe ere bai. 4. kále, kália. (b). izena. Hutsa; zerbait lortu edo azertatu nahi eta huts egitea. Fallo, el no acertar con el objetivo. Boletan nik kalia kalian gaiñian./ Aprobauko nebalakuan, baiña kale.
Sin. uts. kále eiñ. (a). du aditza. Huts egin. Fallar, errar el golpe, el tiro, etc. Porterixa aurrian bakarrik zeuala kale ein zeban./ Neska batekin geldittuta zeuan, baiña kale ein ddotsa. kale emon. esapidea. (Eibar) "Atzera bota. Lau lagunen artian egindako biharra aurkeztu genduan leihiaketara, eta kale emon jeuskuen." (Zuaz Deb)