Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
ibilláldi
idolika
ibilláldi, ibillaldíxa. (b). izena. Caminata, rato de paseo. Bazkalostian ibillalditxo bat eitten dou egunero. "Ibilaldixa" dagoela edo egin dela esaten denean, ibilaldi luzea esan nahi du. Angiozartik Asentziora ibillaldixa dago. Ik. .
ibíllera. 1. ibíllera, ibílleria. (b). izena. IBILKERA. Ibiltzeko era, ibilkera.   Manera de andar. Ibillera narrasa dauka gizon orrek./ Ibilleran antzemote jako basarrittara eztana. 2. ibíllera, ibílleria. (b). izena. Andanza. Egunero Donostiatik bueltia ein biarra ezta ibillera ona./ Ibillera txarrak eitteittue gaurko gaztiak./ Gizaju orrek darabiz ibillerak. Besterik zehazten ez denean, ibilera txarrak edo gogorrak.
ibílli. estepan. IBILI. Ibili ahoskatzen dute askok, adinekoek batez ere. 1. ibilli. (a). da aditza. Andar. anasetik kaifasenera ibili. (d). esapidea. (Oñati) Zerbait lortzeko atzera eta aurrera ibili. Azkenian konsegidu arek, Anasetik Kaifasenera ibilli ondoren. andakatik mundakara ibilli. esapidea. "Galduta edo noraezean ibili." (Lar Antz). Sin. nunbaittetik nunbaittera. dabillen lekuan. (c). esapidea. "Edozein lekutan dabilela ere . Mutiko ori tripazorririk barik ibilliko da dabillen lekuan. ibilli-ibilli eiñ. estepan. esapidea. "Zerbaitetan aritu, jardun. Ibilli-ibilli iñ, da oixe pasau jaku." (Lar Antz) zabizten-zabizten. esapidea. "Ibili eta ibili egin, ibili bitartean, jardun eta jardun. Oinddio ikusten nao, zabizten zabizten, Nekane ezkonduko dala zuek paiño lenao. Sin. ibilli-ibilli iñ; jokatu egiten da.» (Lar Antz). Sin. ibilli-ibilli eiñ. 2. ibilli, ibillíxa. estepan. (c). izena. IBILI, -XA. Ibiltzea.   Caminata, el andar, el caminar, el viajar. Zuek ibilixa besteik eztaukazue buruan./ Ibilixak eztauka kalteik./ Ibilixan eztago otzik./ Ibilli bat eizu bazkaixa asentatzeko./ Arek eitten dittu ibillixak. ibilíxan-ibilíxan. (c). esapidea. Ibiltzearen edo jardutearen poderioz. Ibilixan-ibilixan, azkenian ikasi ein zeban pelotan.
ibilttári, ibilttaríxa. (c). izena. Oinez asko ibiltzen dena.   Andarín. Ibilttari amorratua zan gure tio. Ibilgailuz dabilenari ere bai gaur egun.
Ida
© bettaman@flickr
ída, idía. (a). izena. (Angiozar, Elgeta, Leintz, Ubera) IRA. Pteridium aquilinum. Garoa.   Helecho Idatan die gizonak. Sin. garo.
idarra
© Jaione Isazelaia
ídar, idárra. (b). izena. . Pisum sativum. Ilarra.   Guisante. idar-bárri, idar-bárrixak. (b). izena. Guisantes frescos. Konejua saltsan jan dou idar-barrixekin.
idar-bárri, idar-bárrixak. (b). izena. Guisantes frescos. Konejua saltsan jan dou idar-barrixekin.
idár-parra, idár-párria. (b). izena. Idar landareei sartzen zaizkien makilatxo adardunak.   Palos que se colocan a las plantas de los guisantes. Idar-parrak eitten ibili naiz aixkoriakin.
idaska. Ik. iéska.
idaskátu. (d). IRASKÁTU, IRESKATU. 1. idaskatu. (d). da aditza. IRASKATU. Jaki bat edo beste zerbait idaska (ardagaia) bezalakoa, lehorra eta malgua, bihurtu.   Volverse un alimento u otra cosa como la yesca, seco y correoso. 2. idaskatu. aditza. "Secarse un árbol." (SB Eibetno).
idaurra
© Jaione Isazelaia
ídaur, ídaurra. (b). izena. Elkarri sokatxoz loturiko makila lodi batez eta beste mehe batez eginiko esku-tresna, besteak beste babak jotzeko Idaurra apurtu jat baba joten nebillela.
ídaurtu. (d). du aditza. Idaurrez jo. Koltxoiak idaurtzen diardu.
idazi. Ik. irázi.
ideko. Ik. áideko.
idi. Ik. íri.
ídia. 1. ídia, idia. (c). izena. Asmoa, ideia.   Plan, intención. Perretxikutara joateko idia neukan, baiña eurixa diardu./ Geunkan idia Txurrukan bazkai bat ein bia giñuala. Hil. Ik. ásmo. ídietan ibilli. (c). esapidea. ÍDIETAN JOAN, EGON.... Asmoetan ibili, etab. Beixa erosteko idietan joan da Elgoibarrera. 2. ídia, idia. (c). izena. IDEA. Iritzia, pentsakera.   Idea, modo de pensar. Anai guztiak idia diferentetakuak die./ Bakoitzak bere idiak izateittu. IDEA entzuten da gehiago orain.
idíau. (d). aditza. Ideiatu. IDIAUTA EGON dio Hilarik "ados jarrita" zentzuan. Andik (Santoñako kartzelatik) abixatze otxela benteruai, andik libratzen zienian, alkarrekin idiauta erela ta amarretako bat eingo ebela. Hil.
iditta. Ik. igítta.
idobalia
© Jaione Isazelaia
idóbala, idóbalia. (b). izena. IROBALA. Listaria. Hari marroi, mehe eta gogorra.   Hilo de bala. Cordel marrón, delgado y resistente. Idobaliakin lotu neban paketia.
ídolas. adberbioa. (Antzuola) "Asko, gogor; normalean euriari buruz esaten da. Eurixa idolas diardu. Etim.: hodei+lats, hodei-erreka, agian. Sin. botaalán, goixan-béian.