Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
berún. 1. berun, berúna. (d). izena. Plomo. Tuberixak berunezkuak izate zien len. Bergaran orain plomo esaten da, baina adinekoek berun ezagutzen dute eta batzuek erabili ere bai. 2. berun. (Eibar) BERÚNA. "Fusible. Sarri berunak erre eta kanbixau ein bihar izaten ziran." (SB Eibetno) 3. berun, berunak. izena. (Eibar) Mordazas de plomo.
bésabe, bésabia. (d). izena. Arbolaren adar oker eta lodia, batez ere pagoarena.
beságain. (d). adberbioa. BESAGAINKA. Pelotan, aizkoran edo horrelakoetan goitik behera edo behetik gora jo beharrean, besoa zeharretara botata.  A volea (a la pelota). "Cortar con hacha una rama que está sobre la cabeza." (Izag Oñ)
besakára. 1. besakara, besakaría. (c). izena. Besakada, besoak bete gauza.   Brazada. Joan txabolara ta besakara bat egur ekarri. Sin. besára. 2. besakara, besakaría. (c). izena. Golpe de brazo. Egundoko besakaria bota najotsan pelotiai ta kale.
besanga, besangia. (d). izena. Arbola-burutik irteten den adar handia. Besangak pa, len adarra jotako arek, adar moru(ko) aek zarrak; gorau dauana barik, adarra jo ta geitxuaz-geitxuaz faten da; pao zarrak eta eukitze ittue ba onek adar senduok, orretxek die besangak. Cand. Bereziki pago zaharrek, erdiko enborra inausitakoek, alboetara izaten dituzten adar sendoei ematen zaie izen hori. Besanga horiek txondorrean ipintzeko txikitu egiten zituzten.
bésape. 1. bésape, bésapia. (c). izena. Sobaco. Besapiak urratuta dauzkat. Sin. gáltzarpe. 2. bésape. (d). adberbioa. A. A sobaquillo; movimiento del brazo por debajo del hombro. Arrixa besape botatze juan dotore asko./ Kastillanuak pelotan besape jokatzen dabe.
besára, besaría. (c). izena. Besakada. Botaixozu besara bat bedar txalai. Sin. besakara.
besarte, besartie. izena. (Leintz) Beso artea. Itxurie harek pe harrapau juan norbait besartien ta ni eta nire bizikleta kontuok ahaztu. (AA ArrasEus, 190. o.).
besatera, besateria. "Bocamanga, sisa de una prenda." (Lar Antz).
besápala, besápalia. (d). izena. Omóplato. Arrama-azurra esate jakok goiko trabesekuai, ta an juten dok aren puntan ori bola ori sartuta, arrama-azurrian ijeria; ijeria dok berakua, atzeko anketan. Aurrian besapalia esaten jakok. Don.
béso. 1. beso, besúa. (a). izena. Brazo. besó-kerten, besó-kertenak. (b). Beso mardulak. Orrek jauzkak beso-kertenak! . besuak urten, sartu. (c). Padecer una luxación. Besuak urten egiten duenean SARTU egin behar izaten da. 2. beso, besúa. (d). izena. Oihalgintzan, anezka alde batetik bestera ibil dadin bultzadak ematen dion ehundegiaren pieza. Oni palua gaztiak; zarrak besua; formia beso bat ola, ta beso au zan ual baten bidez anezkiai bultza eitten otsana. Josu. Sin. pálo.
besuak, zirixak eta kajak
© Anaje Narbaiza
3. beso, besua. (c). izena. Etxeen egituran, frontalak eutsi behar duen karga eusten laguntzeko frontalaren eta postearen artean jartzen den egurra. - Besuak die eusten dauzenak. Dia bi, bi behintzat badie. Batzuk eusten dauzenak eta beste batzuk txarrantxa moduan eusten dauenak, eskuadria mantenitten dauenak.
besoko, besokúa. (c). BESOKO UME. Haurtxoa, denbora gutxi duen umea. Besoko umia zala il jakon aitta.
besómotz, besómotza. (b). adjektiboa. Manco, -a. Gerra ostian ugari zan besomotza batian bestian. Sin. mántxu.
bésotako, bésotakua. (b). izena. NOREN. Ahijado. Nere besotakua da Iker. NOREN besotakoa.
béste. 1. béste, béstia. (a). izenordaina. Bestea.   El otro. . béste báten. (a). adberbioa. En otra ocasión. Sin. beste beiñ. beste beiñ. (b). adberbioa. Beste batean. En otra ocasión Beste bein be iguala pasau jatan. bestéik ezían. (b). A falta de otra cosa. Besteik ezian ezta txarra ogi sikua. besteko. (c). juntagailua. Juntagailu distributiboa. Bateko..., besteko... Bateko gaixoik dagola, besteko nekatuta, ezta etxetik urtetzen. Ik. bateko... besteko.... béstia!. (b). interjekzioa. Bestea! Hala, exajerado! —Elgetan metro erdi edur jaok. —Bestia! Ori eztok euk pe sinisten. 2. beste(k). (d). izenordaina. Inor(k). Inor-en (alguien) erabilera eta esanahi berdina du, baina oso adinekoek bakarrik darabilte. Mugagabeko deklinakera du.   Alguien, alguna otra persona. Nik ezer falta baneban enintzan fango bestegana billa, e. Ni San Antonioana. Fran./ Bestek nai eztittuan lanak artzeittu./ Norberak golpeik pez, bestek ein daixela./ Bestei kulpak bota, ori da errezena./ Ederki ibiltzen da besten diruakin./ Makiña bat lan ein biarra dago bestendako. Ezezkoetan ere esana, BESTE INOR zentzuan. Gorde sekretua, ez esan bestei./ Eztauka arek ezer bestendako./ Eztotsat beste(r)i entzun. béstek éztakotan ibilli. (c). esapidea. Portaera nabarmena izan.   Tener un comportamiento original, extravagante. Mutillak! Bestek eztakotan ibiltzia gustatze jatzue beintzet. Etxean sarri entzun izan dugu, errieta doinuan. Beste inork egiten ez dituen gauzak egiten, alegia. Sin. íñok éztakotan ibílli. 3. beste. (a). juntagailua. Adina, hainbat. Berdintasunezko junt.   Tanto como. Nik ik beste baneki.../ Amak zure beste jaten dau. NOREN edo NOR(K) beste. Sin. áiña, láiñ, ainbat. besteko. (b). juntagailua. Adinako, hainbateko, hain ona. Orrek pe badaroia guk besteko bizimodua./ Andria bada gizonan bestekua. béstian. (b). juntagailua. Bezain ongi. Aura bizi da gu bestian./ Ire bestian neuk pe jokatuko neukek fubolian.
bestékalde. 1. bestékalde, bestékaldia. (a). izena. El otro lado. Or ez, bestekaldian daukazu jertsia. 2. bestékalde, bestékaldia. (a). izena. Ipar Euskal Herria. Biar bestekaldera goiaz.