Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
treato
tríllu
© Jaione Isazelaia
trébera, tréberia. (c). izena. Beheko suan ontziak jartzeko erabiltzen den hiru hankako euskarri burdinazkoa. Gelatzetik zintzilik dagoena edo lurrean jartzekoa izan daiteke.   Trébede.
trébola, trébolia. (c). izena. . trifolium. Zelaietan berez datorren sekula belarra. Trebola moltzoka hazten denari esaten zaio, batik bat. Erortzen denean elkarren gainean lehortzen da eta zelaiari kalte egiten dio. Ebakitzeko ere petrala jartzen da. Dendan trebola-hazi mota ezberdinak, sekula belarra baino orri txikiagokoak, erosi ohi dira zelaian botatzeko. Ik. sekula-bédar, irúkotx.
tremendo, tremendue. (b). (Leintz) TREMÉNDAKO (OÑ.). Oso handia. Konpetentzia tremendue eukitten juen eta gure aittek Arrantxeroi ein jutzan hor Kurtzetxikin txabola bat. (AA ArrasEus, 203. o.). / Tremendako zartaria artu xuan. Oñatin asko erabiltzen da tremendako.
tremés. 1. tremes, tremésa. (d). izena. TREMES-ARTO. Artirina eta ogirina nahastuz, eta azkarriarekin, egiten zen ogia. Tremesa artuai. Artua ta garixa puxkat naastuta, ogiiriña ta zeakin eiñ, da jaikitta, azkarrixakin gaiñea; ari tremes-artua esate jakuan. Don. Ik. arto. 2. tremes, tremésa. (d). izena. Bere jaiotetxean basillorari esaten zitzaiola uste du Klem.k. Ik. basíllora.
© Ezezaguna
tren, tréna. (a). izena. Tren.
trenbíde, trenbidía. (a). izena. Vía del tren. Ik. kárrill.
tréntza, trentzía. (d). izena. Trenza. Sokak pe trentzak eiñaz eitteittuk. Burukoei kopeta ia beti. Baina inoiz esaten da: Zelako trentzatxo polittak dauzkan gure neskatilliak. Klem. Ik. kópeta. trentzak eiñ. esapidea. Ik. trentzáu.
trentzak eiñ. esapidea. Ik. trentzáu.
trentzáu. (d). du aditza. Trentzak, kopetak egin, ilez, berakatzez, etab.   Hacer trenzas de pelo, ristras de ajos, etc. Artu berakatzak eta joan trentzauaz./ Lenengo ondo orrazixa pasau ta gero trentzau. Sin. trentzak eiñ. Ik. kópeta, kordátu.
trepétxu, -o, trepétxuak. (d). izena. Eginkizun baterako behar diren gauzak.   Pertrechos. Soldauak ies ein zeben trepetxu guztiak bertan lagata./ Eztakizu triatloia korritzeko zenbat trepetxu bia dan./ Trepetxu danak artuta jun zaizte emendik. Don. "Pertrecho"-ren metatesia dirudi. Izagirreren definizioa: "Instrumento raro y complicado".
tresna, tresnia. izena. "Herramienta, pero no de corte." (SB Eibetno).
trézeba, trézebia. (d). izena. Ganadu-askaren leiho ateduna. Zenbait baserritan oraindik ere badira. Guk trezebia orri. Zela ola zabaltzekuak zien, bat zabaltzen zanian bestia itxi. Zabaldu etzien itten (korrederak ziren). Don.
trézeño, trézeñua. (d). izena. Mena (Aiaratik hurbil, Burgos partean) aldeko ganadu mota, txikia eta gogorra. Sin. persiáno.
tríbuli, tríbulixa. (d). izena. Zalpurdi txikia.   Tilburí, carro pequeño tirado por un caballo, antaño auténtico signo de distinción. Nik emen ezautu dittutenak karro motxak, tribulixak esate jakuan. Pare bat iru bat lagunendako ero. Lujokuak, ferixarako ta. Aixkarko Manuelek pe euki juan ola karro motx bat, tribulixa esate jakuan. Klem./ Karrua zan lanerako, da beste bat, ari tribulixa. Estalpe ta guztiko karruak. Don. Etim.: gaztelerazko «tilburí». Ik. zálpurdi.
trikímaiñu, trikímaiñua(k). izena. TRIKÍMAILLU, TRIKÍMAIÑA, TRIKIMONTAÑA. Artimaña, treta. Gaurko umiak trikimaiñu asko dauke./ Aspaldittik ezautzeittugu orren trikimailluak.
trikitilári, trikitilaríxa. (b). izena. Trikitria dantzatzen duena. Trikitilarixen konkursua dago frontoian. Gaur egun soinu txikiaren jotzaileei deitzen hasi zaie, baina ez da hemengo erabilera zaharra.
trikitíxa, trikitixía. (b). izena. Euskal dantza solteari ematen zaion izen generikoa. Atsalde guztia trikitixan emun giñuan./ Trikitixia besteik ezta entzuten Arrateko radixuan.