Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
tókilla
tontólapiko
tókilla, tókillia. (b). izena. Toquilla, chal. Gero asi zien tokilla batzuk; aura abrigo aundixa izete zan, tokillia, gerriraiñoko zera. Aniz.
tokillo, tokillua. izena. (Antzuola) "Ganbara bazterrean egoten zen toki itxia; bertan txitak ateratzen ziren edo mizpirak gordetzen ziren. Erautzan txorixuak tokilluan eote zien." (Lar Antz) Etim.: toki+illun. Bada Oñatin Tokillo izeneko baserria.
tokittan. esapidea. Ik. lekútan.
tólba, tólbia. (d). izena. Tolva de molino.
tóldo, tóldua. (a). izena. Toldo.
© Jaione Isazelaia
tolósa bába, tolósa babía. (b). izena. . Babarrun gorria, batzuentzat, "pinttana" beste batzuentzat. Sin. tolósana. Ik. baba.
tolósana, tolósania. (d). izena. . Tolosa-baba. Ik. tolósa bába.
tolóstu. (b). TOLÓSTAU, TOLÉSTAU. 1. tolóstu, tolóstau, toléstau. (c). du aditza. Tolestu.   Plegar, doblar. Prakak kendutakuan, tolostu ta armaixora. 2. tolóstu, tolóstau, toléstau. (c). du aditza. Txukun eta hutsarterik gabe jarri bata bestearen gainean, gehiago kabitu dadin. Apilar Bandixuan sartzen dou, da gero tolostau. Don.
tolostúra. 1. tolostura, tolosturía. (c). izena. Pliegue o marca de doblado de una ropa. Tolosturatik ero joskuratik apurtzen die frakak. 2. tolostura, tolosturía. (c). izena. Gauzak bata bestearen gainean hutsarterik gabe jartzea.   Apilamiento. Tolosturía lapúrra dala. (d). esaera. Gauzak tolostutakoan gutxitu egiten direla dirudiela. tolosturán ipini. (c). esapidea. Tolostuta jarri. Ta gero aura lixibia jabondu, tolosturan ipini eta sutako autsakin egosi.
tóma. 1. toma!. (c). interjekzioa. TÓMAKÍ. Txakurrari hurbildu dadin esaten zaion hitza.   Palabra con la que se llama al perro. Toma txitxi...! Etorri bia danian noberagana. Klem. Don.k berriz dio T 2. tóma eiñ. (c). esapidea. (lagunartekoa.) Premina denean kasorik egin ez.   Desentenderse. Tio aberatsa jeuken, baiña eske joan jakuenian toma ein jotsen./ Abadiak pe, erei dirua eskatu ezkero, toma. Toma, beso-imintzio adierazkor batez laguntzen da inoiz, izurrairen (jódete) berdina.
tómate.
© Jaione Isazelaia
1. tómate, tómatia. (a). izena. . solanum esculentum. Tomate.
2. tómate, tómatia. (d). izena. Antzinako karta-jokoa. Kulapea, Don.ren ustez.
tóngo, tóngua. (b). izena. Tongo. Bista-bistako tongua egon zuan atzo Atotxan. tongo eiñ. (b). aditza. Hacer tongo. Polipasok tongo ein zebala aixkol-jokuan entzun zan. Sin. irutxur egin.
tongo eiñ. (b). aditza. Hacer tongo. Polipasok tongo ein zebala aixkol-jokuan entzun zan. Sin. irutxur egin.
tongolári, tongolaríxa. (c). izena. TONGÍSTA. Tongo egin zalea.
tontámentian. (b). adberbioa. (lagunartekoa.) Tontamente. Tontamentian asi nitzan zigarruai tirakara batzuk eitten da gero ziero biziau. Sin. tonto abarrian.
tonto, -a, tóntua, -ia. (a). adjektiboa. Tonto, -a. Tonto-faltia dago. esaera. TONTO-FALTIA DATOR. TONTO-FALTIA dagola edo datorrela esan ohi da, umorez; honekin adierazi nahi da tontoak beharrezkoak direla, bestelakoak ondo bizi daitezen. jatok demasa. Emen sekulako problemia etorri biok laster: tonto-faltia jatok demasa. Tontua izeteko eztao estudixau biarrik. esaera. (Lar Antz). tonto abarrian. (c). esapidea. Tontamente. Tontoabarrian asi ginuztan alkarri adarra joten eta azkenian asarretu. Ik. abarrian, tontámentian. tonto-plantak egin. (b). esapidea. Tonto-itxurak egin. Ezik tonto-plantaik ein, bajakixat eta nun gorde doken nere erlojua. Sin. tontoburu egin (Aram.). tontó-usaiñak kendu. (b). esapidea. TONTÓ-USAIÑAK JOAN. Quitar o írsele la tontería a alguien. Ikusikok, soldauxkara joate aizenian an kendukoske tonto-usaiñok. Ik. zoró-úsaiñ.
tontóarro, tontóarrua. (b). adjektiboa. Tontoa eta harroa aldi berean.   Tonto y arrogante. Kazari ori tontoarro majua dok./ Petrikillo, Sakabitxa, Trukuman ta arek zittuan medikuak, arek, eta ez beste tontoarro onek. (SM Zirik).
tontokeríxa, tontokerixía. (a). izena. Tontería.