Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
1. óndo. 1. ondo, ondúa. (c). izena. El fondo. Ondoraiño sartu zotsan ezpatia./ Botilla onduan gelditzen die gindak. Lekuzkoetan batez ere. ondóra joan. (c). esapidea. Irse al fondo algo, a pique una embarcación. Galanta izen arren ondora joan zan Titanic-a. Sin. ondarréra joan. 2. ondo, ondúa. (c). izena. Fruta arbolen azpia. Ondora jausittako sagarrak maillatuta egoten die./ Sagar onduei segia pasatzera noia. Ondoan dauden frutei ondokuak esaten zaie. Ik. ondoko. 3. ondo, ondúa. (d). izena. Landarearen enborra lur azpitik azaltzen deneko unea. Base de una planta ONDOTIK EBAGI edo JO, edo ONDUA JO. Porruak ondotik ebai bia die. ondua jo. Ik. épai. 4. ondúan. (d). posposizioa. Ostean (denbora). Jentia txokauta egoten zan, langintzara-ta aura etorteko pozik. Afaldu onduan da: “Tira Gabiñó, esplikau”. Hil. Hitz konposatu gisa arrunta: bazkalondo, afalondo... baina bakarrean gutxi erabilia. Sin. óste. 5. ondo, ondúa. (a). posposizioa. Parea, aldamena.   Lado. Madarixai asko gustatze jako etxe ondua./ Nere ondotik zure ondora joan da. Lekuzko kasuetan, batik bat. Ik. álbo, aldámen.
2. óndo. (a). adberbioa. Ongi.   Bien. Ik. ondo plantáutako. Gu baiño obeto dagona eztago gaizki. esaera. GU BAIÑO OBETO DAGONA TXARRIXA GALANTA. "Hori esaten duenak oso ondo dagoela adierazten du." (Lar Antz). Bada esanahi bereko esaera bat taberna girokoa: Gu baiño obeto dagona txarrixa galanta. ondo artu. (b). du aditza. Acoger bien. Oso ondo artu gaittue Parisen. ondó bada. (c). esapidea. Gauzak ondo, uste bezala, joaten badira. Aurten, ondo bada, angulak jan biaittugu Gabonetan./ Ondo bada, datorren urtian Kretara joango ga. ondo baiño obeto. (b). esapidea. Oso ondo. Ondo baiño obeto bizi aiz i. ondó biarrez. (c). esapidea. Gauzak ondo joanez gero.   Normalmente, si todo trascurre con normalidad. Ondo biarrez oiñezkero gure semiak aillegauta egon bia zeban. ondo egin. esapidea. "Persona bat ondo tratatu. Amamai ondo asko itte zotsan ba..." (Lar Antz) ondo esan. (c). esapidea. Goxo hitz egin, ondo tratatu. Tiai ondo-ondo esaixozu, eta emungotsu pagia. ondo esan biako. (b). esapidea. Ondo esan beharko. Zer moduz-en erantzun ohizkoa. Oso ondo ere ez. ondótxo. (c). Oso ongi, ondoegi. Ondotxo zekixen arek zetan ziarduan./ Ondotxo etorri jakon kinielako dirua.
3. óndo, ondúa. (a). izena. . ONGO (EIB.). Boletus. Onttoa, ondo-perretxikua.   Hongo. Hemengo perretxikurik estimatuenetarikoa. Ondua, besterik gabe esaten zaie gehienetan, baina bereizi nahi direnean, ondo beltz edo ondo zuri, batik bat. Gaur egun beste ondo klase batzuk ere ezagutzen eta jaten dira. Sin. ondo-perretxíko.
© Ezezaguna
ondó beltz, ondo béltza. (b). izena. . Boletus aereus. Ontto beltza.   Hongo negro. Pinudietan egoten da.
ondóez, ondoéza. (b). izena. Mareo, desvanecimiento. Sukaldian ondoeza eiñ da luze jausi zan./ Edozein momentutan ondoezak eitten jako. Ondoeza eiñ, batik bat. ondoézik. (b). adberbioa. Osasun edo aldarte txarrez.   Mal de salud, indispuesto. Aspalditxuan ondoezik dabilgu aitta. Ik. mário, zorábixo.
ondo gorri, ondo gorrixa. (d). izena. . ONGO GORRI (EIB.). Boletus erythropus. "Boleto de pie rojo." (SB Eibetno).
ondóko. 1. ondoko, ondokúa. (a). izena. Ondoan dagoena. Zure ondokuai kaso eixozu. 2. ondoko, ondokúa. (c). izena. Arbolatik erorita azpian dagoen fruta.   La fruta caída del árbol. Ondokuak ganauei emuten jau, eztabe saltzeko balio ta. 3. ondoko, ondokúa. (d). izena. ONDOKO ARRAUTZIA. Oilolokari habian ipintzen zaion tranpako arrautza (ustela edo harrizkoa) gainean arrautza gehiago egin dezan.  Huevo huero que se pone a la gallina. Arrautza ustela ero, tranpazkua ero: ondokua, engaiñatzeko zera. Klem. Sin. abixondoko arrautza (Eib.). Sin. abixondoko arrautza.
ondo likiñ, ondo-likiña. (d). izena. . Suilus luteus. Perretxiku (boletus) jangarria, azala likin samarra duena.
ondo-perretxíko, ondo-perretxikúa. (c). izena. boletus. "Boletus" delakoei ondo-perretxiko edo ondo deitzen zaie. Ik. óndo.
ondorátu. (c). da aditza. Irse al fondo, a pique. Ondarrua parian ondoratu zan petrolerua. Ik. ondarréra joan, ondóra joan.
óndoren. 1. óndoren. (b). posposizioa. ÓNDORIAN. Después de, después. Pastilla onek jan ondoren artzekuak die./ Lenengo mezia entzun giñuan da ondoren tabernara joan giñan./ Bazkal ondorian kartetan jokatu giñuan./ Gerra ondorian egundoko gosia etorri zuan. 2. óndoren, óndorena. (c). izena. Ondorioa.   Consecuencia. Ondoren txarrak ekarrikoittu aurtengo sikutiak./ Nai dozuna ein baiña ondorenekin be akordau. Konsekuentzia da arruntagoa.
óndorengo. 1. óndorengo, óndorengua. (b). izena. Ondoren datorrena. Siguiente. Lenguak txarrak zien baiña ondorenguak eztie asko obiak./ Lenengo txanpan botillia eran giñuan da ondorian ondorenguak. 2. óndorengo, óndorengua. (c). izena. Descendiente. Goiko Kondian ondorenguak Donostian bizi die.
óndorian. 1. óndorian. (b). adberbioa. ONDORIK. Atzetik segika. Tras de. Neska orren ondorian nabill baiña eztakitt./ Polizia guztia dauka ondorian./ Kalian pasatzen da, bodia, danak ondorik juten zien da. Ben./ Gu juan giñan Primitiva ta bixok Plazentziara, ta gu órretxen ondorik, órretxen ondorik. Cel. ZEREN ondorian, ondorian euki, etab.  2. óndorian. Ik. óndoren.