Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
kubrídu
kukúlumixo
kubrídu. 1. kubridu. (a). du aditza. Estali.   Cubrir(se). Elusuko frontoia kubridu dabe./ Belaxe kubridu dau zerua. Sin. estali. 2. kubridu. (c). da aditza. Frontoian eta abar apostua egindakoan, galtzeko arriskua ikusten denean, edo irabaziak ziurtatzeko, beste lehiakidearen alde dirua jokatu, hala diru gutxiago galtzeko.   Cubrirse en una apuesta. Galartzan alde jokatu giñuan, da eskerrak partidu erdixan kubridu giñana, bestela bost milla duro galtzen jittuau.
kuéba, kuébia. (a). izena. KOBA. Cueva. Arrasate aldean koba Ik. aitzúlo, léza.
kuéllo, kuéllua. (b). izena. Cuello de camisa. Kuellua zikindduta daukazu. Ik. idunéko.
kuénta, kuéntak. (c). izena. Aritmetika operazioak: batuketa, kenketa... Eskolumeez jarduterakoan, batik bat.   Las operaciones de aritmética: sumar, restar... referiéndose sobre todo a los escolares. Gure mutikua leitzen ez, baiña kuentak etaratzen onena. Pluralean. KUENTAK ETARA, batik bat.
kúi, kuíxa. (c). izena. Conejo de Indias, cobaya. Umien jolaserako, bestetarako eztie kuixak. komentario 1
kuídadu. 1. kuídadu, kuídadua. (c). izena. Arazoa, ezina. Ondorengo esapidean ia soilik. kuidadorik ez euki. (c). esapidea. Arazorik, ezinik ez izan. Zuk onezkero eztaukazu kuidadorik bazkakixa preparatzeko./ Eztauka kuidadorik edozertarako. Ik. allákuidaos!. 2. kuídadu, kuídadua. (c). izena. KUIDADUAK ARTU. Precaución. Negua badator eta kuidaduak artu biakoittut gripia ez arrapatzeko. KUIDADUAK ARTU ia soilik.
kui-kuike. (Leintz) Haur jolasa. Eta eskolatik urtendakuen jolas, pote-poteka, kui-kuike... zetan ez. (AA ArrasEus, 215. o.)
kuiña, kuíñia. (c). izena. Ziria. Bi ziri sartu bie jatzuz, kuiñia. Sebas. Ik. zíri.
kuítta, kuíttak. (c). izena. Cuitas, miserias, desgracias. Koittauak makiña bat kuitta badauka ba. kuíttak kontáu. (c). esapidea. Contar desgracias. Iru aiztak sarri juntatzen die alkarri kuittak kontatzera. Ik. misérixak jo.
kuixidáde, kuixidadía. (c). izena. Jasotasuna, txukuntasuna, baina batez ere falta denean. Limpieza, pulcritud, pero sobre todo cuando esta brilla por su ausencia. Etxera noia, ia kuixidade puxkat ipintzen doten, atzoko fregaua ein barik daukat eta./ Klasera sartu naizenian aura zonan kuixidadia: papelak lurrian maixak botata. Ik. jasotásun, kuriosidáde.
© Aitor Usobiaga
kukaiña, kukaiñak. (a). izena. Cucañas.
kukáratxa, kukáratxia. (a). izena. Cucaracha. Sin. laba-txirtxill.
kúku.
© Ezezaguna
1. kúku, kúkua. (b). izena. Cuculus canorus. Cuco, cuclillo. San Pedroz kuku, San Martzialez mutu. (c). esaera. San Pedro eta San Martzial (ekainak 29 eta 30) egun seinalatuak Bergaran. Kukua egun batetik bestera mututzen da San Martzial egun inguru horretan. Parranda bixamonetan ere esan ohi da, eztarria izorratua dagoelako hitz egin ezin denean. kuku jo. (d). esapidea. Leher egin. "Kuku jo dau: ya no puede más. Kuku jota: makotuta; kankindduta. Rendido, agotado." (Izag Oñ) kukua entzun ez. (c). Laster hil. Orrek etxuat uste aurten kukua entzungo dabenik. kukuai begira egon. esapidea. (Antzuola) Ezer egin gabe egon. Zu lan baten zabitzen bittartian ni ezingo naiz eon kukuai begira. (Lar Antz). kúkuak jo. 1. kukuak jo. (b). esapidea. Kukuak kantatu. 2. kukuak jo. esapidea. Hurrengo udaberria heldu. Kukuak joko jok lan au akabau orduko./ Asitta dago kukua joten.
2. kúku, kúkua. (d). adjektiboa. Txikia; etxeez, lokalez eta horrelakoez. Uberako tabernia kuku xamarra dok. Klem. Gutxi erabilia.
kuku-edur, kuku-edurra. (d). izena. (Oñati) Udaberriaren hasieran, kukua kantuan hasi eta gero, egiten duen elurra. Aurtengo Aste Santuan larri ibilli kuku-edurra egittia!
kukúbala, kukúbalia. (d). izena. Agalla seca de roble. Sin. póspoliñ. Ik. kukuságar.
kúku eiñ. (d). esapidea. Agertu edo hots egin eta berehala ezkutatu. Jolasean edo brometan, gehienetan.   Juego o broma infantil que consiste en aparecer o dar una voz, y desaparecer súbitamente. Kuku eiñ? zela esangotsuet pa nik; txistaria eiñ da gorde ero. Kukuka dabill ero, kuku ein ddosta ero. Klem. kúku bat eiñ. (c). Bisita laburtxo bat egin, edo atetik aditzera eman, behintzat. Biar etxeruzkuan kuku bat eidazu. Ik. tati eiñ. kúkuka ibilli. (d). Eguzkia laino artean sartu eta irten dabilenean, adibidez, kukuka dabilella esan ohi da.
© Asier Sarasua
kukúfraka, kukúfrakia. (c). izena. . KUKUPRAKA. Digitalis purpurea. Digital. Erdaraz "calzones de cuclillo" ere deitzen zaio. Txilina bezalako lora gorri mordoa du ilaran zintzilik. Zelaietan, basoetan eta baita oso mendi garaietan ere aurki daiteke. Bihotzeko gaitzentzat oso erabilia. Oso gogorra denez, medikuaren agindupean bakarrik erabili behar omen da. komentario 1
kukúlu, kukulúa. (c). izena. KUKUILLU (ANTZ.). Cogollo de una verdura. Batzuk letxugian kukulua bakarrik jaten dabe.