Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
demaséko, demasekúa. (b). izenlaguna. Itzela, egundokoa.   Enorme. Demaseko zartaria artu neban keixatik jausitta./ Demaseko depositua eindda, baiña guk bete biar aura, e. Eli. Ik. démas. demasékuak eiñ, esan, entzun.... esapidea. DEMASAK EIÑ.... Sekulakoak egin, esan, entzun... Demasekuak esan zotsan uskerixa bateaittik. Ik. egúndoko, kríston, sekuláko.
demoníentro, demoníentrua. (c). adjektiboa. Bihurria, demonioa, deabrua.   Travieso, -a, demonio. Se usa en tono cariñoso. Nun ete da gure mutiko demonientrua. Erabilera batzuetan demontre-ren sinonimoa da. Azen.: demónientro ere bai.
demonío, demoniúa. (b). adjektiboa. Okerra, bihurria, deabrua.   Travieso, -a. Normalmente, en tono cariñoso. Ume demoniuokin burutu ezindda nabill. iz. gisa diabru, nekez demonio. ze demonío!. (b). interjekzioa. Qué demonios! Geuk pe bajaukau bizi izateko deretxua, ze demonio! .
demoníokerixa. 1. demoníokerixa, demoníokerixia. (c). izena. Sorginkeria.   Diablura, misterio, fatalidad. Eztakitt ze demoniokerixa dauken aurten tomatiak: satsa bota ta erregau arren eztie azten./ Tubo onek badauka demoniokerixan bat urik ez etortzeko. Sin. diabrukerixa. 2. demoníokerixa, demoníokerixia. (c). izena. Bihurrikeria.   Diablura, travesura Demoniokerixia besteik eztauke mutiko onek. Sin. diabrukerixa.
démontre, démontria. (c). adjektiboa. Okerra, demonioa (karinosoa).   Travieso, -a. Nun sartu ete da gure katakuma demontria./ Mantela zikinddu dozu, demontria alakua! Ik. demoníentro. demontres!. (c). interjekzioa. Arraioa! Demontres! Atsalde guztia barriketa bardiñakin. Leporaiño naukazu. Emakumeek esaten dute bakarrik. ze démontre!. (c). interjekzioa. Ze arraio. Bazkaixa jan nai badau berak gertau daixela, ze demontre! Fin samarra. Emakumeek erabilia, batik bat. Gizonezkoek gehiago ze arraixo, ze puñeta eta horrelakoak.
dénda, déndia. (a). izena. Tienda, comercio.
dendári, dendaríxa. (a). izena. Tendero.
dénpora. DENBORA ere entzun dakieke inoiz adinekoei. 1. dénpora, dénporia. (a). izena. Tiempo cronológico. Denpora askuan nago zure zaiñ. denpora(n) baten. adberbioa. Antzinako garairen baten.   En algún tiempo pasado. Itxuria emen denporan baten etzeuan billur makala alako murallak eitteko. dénporaik baréko, dénporaik barekúa. (d). Zortzi hilabeteko haurdunaldiaz bakarrik jaiotako umea. Don. Ik. zázpiki. dénporaz. (b). adberbioa. A tiempo. Denporaz artu balebe salbauko zan./ Biar denporaz etorri zaitte. dénporia artu. (c). du aditza. Dedicar tiempo. Eztot neure gauzetarako denporaik artzen. dénporia emon. (b). du aditza. Matar el ocio, pasar el tiempo. Eztaki zetan denporia emon. dénporiakin. 1. dénporiakin. (b). adberbioa. Con tiempo. Denporiakin eskuz be ein leike jertsia, baiña nekosua da. 2. dénporiakin. (c). adberbioa. Etorkizunean, egunen batean. Denporiakin etxe guztietan egongo da ordenadoría./ Denporiakin oinddio autopistia ezautukou etxe aurrian. 2. dénpora, dénporia. (a). izena. Tiempo atmosférico. Denpora txarra dago. Sin. giro.
denporáldi, denporaldíxa. (b). izena. Une luze samarra.   Un rato, un espacio de tiempo más bien largo. Denporaldixa daroia komunian./ Denporaldixan eztot zigarroik erre.
denporále. DENBORALE. 1. denporale, denporalía. (c). izena. Ekaitza.   Temporal, mal tiempo. Denporale txarrak jo juan da soldau pillia il zuan izoztuta./ Au dok denporalia au! (Haizea, hotza, euria... gogor denean esana). DENPORALE TXARRA ia beti. Ekaitz ere ezagutzen da, baina ez da ia erabiltzen. denporale txarra ia beti. Denporale txarra ia beti. Ekaitz ere ezagutzen da, baina da ia erabiltzen. 2. denporale, denporalía. (d). Denbora luzea. Arek [matazak] zurittu ein biar zian gero. Da denporalian ur mordua bota, da egosi. Jjp.
dénunzia, dénunzia. (b). izena. DÉNUNTZIA. Denuncia. Denunzia sartu zotsen sariekin peskan eittiaittik.
denunzíau. (b). du aditza. DENUNTZIAU. Denunciar. Bere anaiak denunziau juan.
dépaso. (b). adberbioa. Depaso. Eztot Aranda ezagutzen. Depaso bakarrik. dépasoko, dépasokua. (b). izenlaguna. Gente de paso. An zeiñ geldittuko da ba, depasoko beranianten bat ezpada./ Jente asko zebillen, depasokua geixena. dépasuan. (b). adberbioa. De paso. Kalera bazoiaz depasuan ekarridazu ogixa./ Donostiarakuan depasuan arrapatzen dozu ta eiozu bisitta bat Debako tiai.
déretxo, déretxua. (a). izena. Eskubidea.   Derecho. Zuk uste dozu deretxua dagola? Sin. eskubíde. déretxuak artu. (b). Adquirir derechos. Bidetik pasatzen lagatzen badotsau deretxuak artukoittu. deretxuak galdu. (b). Perder derechos.
derrépente. (b). adberbioa. Berehala.   Enseguida. Esaixozu derrepente etortzeko./ Derrepente ezpanotsan dirua eruaten kotxia apurtuko zostela. derrépentian. (c). adberbioa. Bat-batean.   Al instante, derrepente Bagenden berbetan eta derrepentian zuri-zuri jarri zan ilddakuan moduan./ —Zela il dda ba? —Derrepentian, elizakuak ekartzeko astirik pe barik Derrepente eta derrepentian-en arteko bereizketa ez da argia. Badirudi lehena aginduak ematerakoan eta noiztasuna azpimarratzen denean erabiltzen dela gehiago, eta bigarrena bestelakoetan eta nolatasunean. komentario 1